سه شنبه, 30 آذر 1395 ساعت 12:49

شب یلدا آغاز زایش دوباره خورشید درسیستان وبلوچستان

این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)
شب یلدا یا شب چله به عنوان طولانی ترین شب سال در آیین کهن سیستان و بلوچستان آغاز زایش دوباره خورشید و بازگشت گرما و روشنی به زندگی نامیده شده است.
به گزارش ایرنا یلدا یک سنت باستانی است که در آن ایرانیان این شب را شب تولد ایزد مهر «میترا» می‎‎پنداشتند و به همین دلیل آن را جشن می‎ گرفتند.
یلدا به زمان بین غروب آفتاب 30 آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب اول ماه دی (نخستین روز زمستان) گفته می شود که خانواده های ایرانی در شب یلدا، معمولا شامی فاخر و همچنین انواع میوه ها به ویژه هندوانه و تنقلات رایج را مهیا کرده و با اجرای یکی از مهمترین دستورات دینی که همانا بجای آوردن صله رحم است، نشست فامیلی در منزل بزرگتر فامیل و خانواده برای همه به ویژه نوجوانان و کودکان جذاب و شیرین می کنند.
براساس این سنت دیرینه، مردم سیستان و بلوچستان در بلندترین شب سال در خانه بزرگ قوم خویش گردهم می آیند و به قصه هایی که پدربزرگها و مادر بزرگها برایشان نقل می کنند، گوش می دهند.
کارشناس معاونت پژوهشی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان با اشاره به آیین های شب چله در شمال استان گفت: در سیستان شب چله به جای واژه یلدا با همان مفاهیم فراگیر در میان مردم به کار می ‎رود و این شب بلند‌ترین شب سال و آغاز زایش دوباره خورشید و بازگشت گرما و روشنی به زندگی است که چله ‌بزرگ نام دارد و تا دهم بهمن به درازا می‎ کشد و پس از آن چله خرد یا کوچک آغاز می‌ شود و تا بیست اسفند ادامه می یابد.
محمد علی ابراهیمی ادامه داد: مردم سیستان برای شب چله از پیش آماده می‌ شدند به طوری که در این شب سفره ‎ای بزرگ از دست بافته‌های مردم منطقه پهن و با خوراکی‌های خوشمزه‌ ای که پیشتر آماده کرده بودند تزیین می شد.
وی تصریح کرد: مردم این دیار از هندوانه‌ هایی که از لابه لای کاه های که تابستان را به زمستان پیوند می ‌دادند (هندوانه را در آخر فصل تابستان در میان انبار کاه قرار می دادند تا برای شب چله سالم بماند) به همراه پودر خوشمزه و مقوی شیرینک استفاده می کردند.
وی ادامه داد: افزون بر اینها مردم این دیار از پودر خوشخور دیگری به نام ستو که از ترکیب پودر جوی آبدارو بوداده شده ‌با شکر و نبات و خوردنی خوشمزه دوشو (دوشاب) که از ترکیب خرمای خوب مضافتی به همراه روغن زرد حیوانی که در یک مشک آماده برای این شب آماده می‌ شد استفاده می کردند.
وی تصریح کرد: مردم این دیار همچنین با انواع تخمه‌های بوداده شور هندوانه و خربزه و انار سیستان که در یک سفره بزرگ گذاشته می شد از مهمانان خود پذیرایی می کردند.
وی افزود: اعضای فامیل با رفتن به خانه سپید مویان و سالخوردگان این شب را در حلقه خانواده و بزرگان و شنیدن روایت‌های کهن و شاهنامه به صبح می ‌رساندند.
این پژوهشگر تاکید کرد: در سیستان واژه‌های «کهن سال و پیر» با «زندگی و تدبیر» هم خانواده هستند، پیران نماد کهن سالی هستی و موی سپیدشان نیز در این شب بلند، نشان خرد و تدبیر است.
ابراهیمی گفت: در این شب افراد فامیل در نشستی صمیمی دور کرسی چوبی یا بخاری هیزمی جمع می شدند و به قصه های بزرگترها و شاهنامه خوانی ها گوش فرا می دادند و اگر این شب با مراسم مذهبی همزمان بود معمولا به دعا و نیایش و اجرای برنامه هایی در خورشان بزرگان دین برگزار می کردند.
وی گفت: شب چله به گاه شماری مردم سیستان ارتباط دارد زیرا مردم این منطقه با یک تقویم و گاه شماری خیلی قوی ویژه خود شب چله را مشخص می کردند.
وی افزود: در سیستان نام ‎های محلی دیگری برای ماه‎های قمری وجود داشته که هنوز هم در میان سپید مویان منطقه کاربرد دارد که از ماه شوال نیز آغاز می شد.
وی افزود: این تقویم به روشنی نشان می ‎دهد که در این دیار سنت‎های کهن گاه شماری و تقویم وجود داشته و پاسداشت شب چله و آگاهی از زمان دقیق آن و درک انقلاب زمستانه ریشه درهمین توان علمی دانش مردمان این سرزمین دارد که با اصول اقتصاد معیشتی دامپروری و کشاورزی پیوند داشته است.
وی افزود: همچنین حتی امروز نیز گاه ‌شماری قمری مردم این دیار که حساب محرم، عید فطر و قربان را با آن نگاه می‌ دارند ویژه‌ خودشان است هم از این روست که برای حساب و کتاب میان خودشان از نام ماه‌هایی استفاده می‌کنند که در هیچ منبع دیگری جز فرهنگ سیستان نمونه ندارد.
وی تصریح کرد: ابوریحان بیرونی این گاه شماری قدیمی سیستان را در کتاب مال الهند خود این مطلب را به نقل از ابوسعید آورده است.
وی بیان کرد: در تاریخ کهن سیستان ماه های قدیمی ویژه خود مردم منطقه وجود داشت که شروع آن از چله بود که به آن کریست می گفتند.
وی ادامه داد: این کریست یک پیوندی دارد با کریسمس اروپاییان زیرا زمان شروع سال میلادی نیزدر همین زمان است و این سنت قدیمی سیستان حاکی از پیوند و تمدن این منطقه با تمدن بشری است.
پژوهشگر سیستان و بلوچستان گفت: همچنین در بلوچستان گاهشماری شمسی با نوع تولید در ارتباط بود به طوری که طوایف حوزه جغرافیایی خاش زمان جفت گیری و زایش شکار را مبدا سنجش زمان می دانند و عشایر ایرانشهر که رزقشان از خرماست فصل باردهی نخل را ملاک و معیار گاهشماری خود قرار می دادند.
ابراهیمی افزود: شب چله در بین مردم بلوچستان نیز جایگاه ویژه ای داشته به گونه ای که مردم این دیار با دور هم جمع شدن و تهیه تنقلات محلی نظیردان کوه، حلوای خرما، نوعی شیرینی محلی به نام چنگال و دیگر خوراکی های مرسوم استفاده و با قصه های قدیمی مانند یوسف و زلیخا، فرهاد و شیرین و قصه های بومی منطقه، اجرای موسیقی محلی، ضرب والمثل شب را به صبح می رساندند.
وی ادامه داد: در باور مردم بلوچستان مبارزه پاییز و زمستان از طریق وزیدن باد گوریچ مشخص می شود به طوری که در شب چله این باد شدید می وزد و با وزش شدید خود پیروزی زمستان را بر پاییز نوید می دهد.
وی تصریح کرد: با توجه به اهمیت این شب اگر جشنی همزمان با این شب باشد به صورت مفصل برگزار می شود و دوستی و شادی جای خود را به کدورتها می دهد.
7316** 1352
خبرنگار: عصمت جهانی ** انتشار دهنده: نوشین مطلبی خواه

اطلاعات تکميلي

خواندن 879 دفعه

نظر دادن

از پر شدن تمامی موارد الزامی ستاره‌دار (*) اطمینان حاصل کنید. کد HTML مجاز نیست.

آخرین اخبار

اخبار انتشارات دیجیتال

پربازدیدترین اخبار