کتاب های درسی و پاسخ به دانش آموزان - علی حبیبی*

شاید کم یا زیاد بودن عکس و یا حتی کوچک و بزرگ بودن یک تصویر در کتاب درسی که خیل عظیمی از جامعه با آن ارتباط برقرار می کنند، طیفی از افراد جامعه را به دلایل مختلف برنجاند، بنابراین در تدوین کتاب های درسی باید به طور دقیق به این ظرافت ها توجه کرد.
بخاطر دارم در سال های گذشته اعتراض هایی نسبت به بیشتر بودن تصویر پسران نسبت به دختران در کتاب های درسی وجود داشته و به طور کلی استدلال این بود که آموزش و پرورش و متصدیان تدوین کتاب های درسی در خصوص تعداد تصاویر پسران و دختران در این کتاب ها یکسان توجه کنند و در صورت نادیده گرفتن این موضوع، در حقیقت نظام تعلیم وتربیت در مورد این دو جنس تبعیض قائل شده است.
چند شب پیش وقتی در جمعی حضور داشتم فرزند یکی از حاضران که در پایه چهارم ابتدایی تحصیل می کند هنگام مطالعه کتاب درسی نکته ای به من گفت که دقیقا موضوع بالا را در ذهنم تداعی کرد البته این بار وضعیت تعداد تصاویر براساس نوع جنسیت متفاوت تر از مورد گذشته بوده، به بیان دیگر حالا عکس های پسران کمتر از دختران در کتاب علوم تجربی این پایه به نظر می رسد.
این دانش آموز گفت: چرا تصاویر دختران در کتاب علوم تجربی بیش از پسران است و دلیل اینکه عکس جلد این کتاب درسی نیز از یک دختر انتخاب شده و تصویر هیچ پسری در این صفحه نیست، چیست؟
بیان این نکته حس کنجکاوی مرا برانگیخت و وقتی کتاب یاد شده را از صفحه نخست تا آخر رویت کردم مشاهده نمودم که این حرف زیاد بی ربطی هم نیست. کتاب درسی علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی که در سال تحصیلی جاری 96 - 95 تدریس می شود از نظر تعداد و اندازه تصاویر بین پسران و دختران یکسان برخورد نکرده است.
این دانش آموز احتمالا بخاطر همان حس کنجکاوی تمام تصاویر کتاب را شمرده و این گونه نتیجه گیری کرده که آیا در سراسر کشور تعداد دختران در این پایه بیشتر از پسران است که تعداد تصاویر آنان در این کتاب بیشتر شده و خیلی پرسش های دیگر که ذهن او به خود مشغول کرده است.
ایجاد چنین پرسش هایی از یک موضوع به ظاهر ساده نشان می دهد که بچه ها در مقابل پدیده ها و موضوعات اطراف خود بی تفاوت نیستند و اگر ما در برابر این سئوالات پاسخ قانع کننده ای نداشته باشیم به احتمال زیاد کودک دستکم از آن درس احساس مطلوبی نخواهد داشت و آن را در طول سال تحصیلی به اشکال مختلف بروز خواهد داد.
بچه های امروز، افراد بسیار باهوش، نکته سنج، دقیق و حساس هستند که اگر در تدوین محتوای آموزشی دقیق و درست عمل نکنیم، سئوالات زیادی ذهن آنان را به خود مشغول خواهد کرد.
در تدوین یک کتاب درسی که با کودکان چنین تیزبین و با هوشی سروکار دارد نیازمند مراقبت های ویژه است و در هیچ شرایطی نباید از آن غفلت کرد. بطور مثال می شد در تصویر جلد همین کتاب از عکس یک خواهر و برادر که در پایه چهارم ابتدایی تحصیل می کنند استفاده کرد ولی این گونه نشد.
کتاب درسی و محتوای آموزشی باید فکر، اندیشه کودکان و دانش آموزان را پرورش دهد و این تحولات می تواند تصاویر و نقاشی های مختلف آن را نیز شامل شود.
کتاب درسی باید در دانش آموزان پرسش های اساسی و به روز ایجاد کند و این پرسش ها باید متضمین درک عمیق آنان از مطالب مختلف کتاب باشد.
داشتن نسل پژوهش گر، محقق، هوشمند و دانا در گرو آموزش و پرورش پویا و به روز است و کتاب های درسی و محتوای آموزشی سنگ بنای این حرکت را پایه ریزی می کند.
کتاب های درسی و محتوای آموزشی مدارس نسل آینده را تربیت می کند و از همین رو نظام تعلیم و تربیت و خاصه مولفان کتاب های درسی باید در تدوین محتوای آموزشی دقیق و هوشمندانه عمل کنند زیرا حتی اشتباهات ساده می تواند ذهن آینده سازان را برای مدتی به خود مشغول دارد.
----------------------------------------------------------------------------------
** دبیر ایرنا ** 1569 ** انتشاردهنده: امید غیاثوند