مصاحبه با آقای منوچهر نظری، پژوهشگر تاریخ پارلمان در ایران

به مناسبت برگزاری آیین «یک‌صد و دهمین سال خدمات علمی و فرهنگی کتابخانه‌ی مجلس» وب‌سایت کتابخانه‌ی مجلس این فرصت را غنیمت دانسته و با ایشان به عنوان پژوهشگر تاریخ پارلمان گفتگوی صمیمانه‌ای  داشته است. در زیر توجه شما را به این گفتگو جلب می‌کنم.

جناب آقای نظری لطفاً در خصوص جایگاه پژوهش در کتابخانه‌ی مجلس توضیح مختصری بفرمایید.

همانطور که در ماده 1 اساسنامه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی آمده است،‌ کتابخانه، مؤسسه‌ای تحقیقاتی، فرهنگی و خدماتی است، بر اساس همین تعریف، در ماده 3 و بسیاری از بندهای ماده 4 اساسنامه نیز، به موضوع تحقیق، پژوهش و انتشارات در راستای خدمت به نمایندگان مجلس، شورای نگهبان، دولتمردان نظام، دانشجویان و مراجعین، توجه ویژه‌ای شده است.

   برای تحقق این اهداف، مرکز پژوهش کتابخانه مجلس در سال 1376 تأسیس گردید و  در عمر تقریباً بیست ساله خود، علی‌رغم فراز و نشیب‌ها و کمبود بودجه، خدمات ارزشمندی در عرصه پژوهش و چاپ و انتشارات کتاب، مجلات و اسناد به جامعه علمی کشور ارائه کرده است. البته خدمات این مرکز تا سال 1390 محدود به پژوهش‌های مرتبط با نسخه‌های خطی و متن‌پژوهی و انتشار آنها بوده است؛ اما به تدریج با چاپ آثاری در حوزه اسناد پارلمانی، و تاریخ ادوار مجلس که اغلب با همت و کوشش جناب آقای دکتر ططری مدیر محترم اسناد و همکارانش محقق گردید تا حدودی خلاء پژوهشهای پارلمانی در کتابخانه مجلس، مرتفع شد؛ ولی قطعاً این پژوهش‌ها کافی نیست و انتظار می‌رود کتابخانه مجلس، نقش بسیار پررنگ‌تری در حوزه پژوهش‌های تاریخ مجلس و انتشار آنها در کشور به عهده بگیرد.

شما به عنوان پژوهشگر حوزه‌ی مجلس، تحقیقات پارلمانی را از چه زمانی آغاز کرده‌اید و مؤفق به خلق چه آثاری گشته‌اید؟

بنده در سال 1382 که مشغول نگارش پایان‌نامه‌ام در حوزه مجلس بوده‌ام، به علت فقدان منابع در این حوزه با مشکلات عدیده‌ای مواجه شدم، لذا پس از دفاع از پایان‌نامه‌ام، تصمیم گرفتم اوقات فراغتم را صرف تحقیقات و پژوهش‌های نو در حوزه تاریخ مجلس نمایم، بنابراین از سال 1383 نگارش کتاب « رجال پارلمانی ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی » را آغاز کردم و در مدت تقریباً هفت سال تحقیق، توانستم شرح حال و زندگی‌نامه 1793 نفر از نمایندگان مجلس شورای ملی و سنا را به رشته تحریر درآورم؛ اما چون کتابخانه مجلس و مجلس شورای اسلامی حاضر به چاپ این دانشنامه و تنها کتاب مرجع در حوزه نمایندگان نشدند، این کتاب در انتشارات فرهنگ معاصر که از بزرگ‌ترین ناشران ایران است به چاپ رسید و در بازار کتاب منتشر شد.

دومین کتاب بنده، تحت عنوان «زنان در عرصه قانون‌گذاری ایران» است که راجع‌به جنبش‌های حق رأی زنان و زندگی‌نامه همه نمایندگان زن مجلس از مشروطه تا پایان دوره نهم مجلس شورای اسلامی است. این کتاب نیز تنها کتاب مرجعی است که در این ارتباط تا کنون در کشور به چاپ رسیده است و چون باز هم کتابخانه مجلس از چاپ آن امتناع کرد، در اریبهشت 1395 توسط انتشارات کویر، منتشر گردید.

سومین اثر بنده که در 22 آذر 1395 از آن رونمایی می‌شود کتاب «رجال و مقامات نظام تقنینی جمهوری اسلامی ایران (مجلس و شورای نگهبان، 1359-1395)» است.

لطفاً راجب به محتوای کتاب «رجال و مقامات نظام تقنینی جمهوری اسلامی ایران (مجلس و شورای نگهبان، 1359-1395)» که قرار است در روز دوشنبه،‌ 22 آذر 1395 از آن رونمایی گردد، توضیح مختصری بفرمایید.

 در این کتاب، ابتدا تاریخ مختصر ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی، نمایندگان ده دوره مجلس به ترتیب حوزه انتخابیه و اسامی اعضای هیئت‌رئیسه هر دوره و  سپس اسامی اعضای شورای نگهبان و هیئت‌رئیسه آن در هفت دوره ذکر گردیده است. پس از آن، اسامی نمایندگان ده دوره مجلس و شورای نگهبان با ذکر دوره‌های نمایندگی و حوزه انتخابیه آنان به ترتیب حروف الفبا قید گردیده و در پایان کتاب نیز تصاویر 1809 نفر از نمایندگان و 43 نفر از اعضای شورای نگهبان به صورت رنگی آورده شده است.

در این اثر، بنده اطلاعات مربوط به ده دوره نمایندگان مجلس شورای اسلامی و هفت دوره شورای نگهبان را که به نظرم دو بال نظام قانون‌گذاری ایران هستند، برای نخستین‌بار در یک مجموعه و یک مجلد گرد آورده‌ام. کتاب مذکور، که یک کتاب کاربردی برای نمایندگان و کارکنان مجلس، اعضاء و کارکنان شورای نگهبان و تاریخ‌پژوهان و محققین و دانشجویان است،‌ توسط انتشارات کتابخانه مجلس شورای اسلامی در آذرماه 1395 منتشر گردید. تمام مراحل این کتاب از تایپ گرفته تا ادیت تصاویر، صفحه‌آرایی و طراحی جلد آن، توسط بنده و همکارن شریفم جناب آقایان روح‌الله طهمورثی و رضا سفیدکوهی و نمونه‌خوانی آن نیز توسط همسرم خانم مریم روحی صورت گرفته و یک ریال هزینه برای کتابخانه مجلس نداشته است، ضمن اینکه برای نگارش آن، حق‌التألیفی نیز پرداخت نمی‌شود. من در همین‌جا مراتب سپاس و تشکرم را از همکاری صمیمانه آقایان طهمورثی و سفیدکوهی که وظیفه‌ای در این خصوص نداشتند، اعلام می‌کنم.

آیا شما در ادامه‌ی پژوهش‌های پارلمانی، آثار دیگری نیز در دست نگارش و انتشار دارید؟

آثار دیگری که در حوزه مجلس در دست انتشار دارم، یکی کتاب « رؤسای مجلس ایران، 1285-1395» است که شرح حال و زندگی‌نامه رؤسای بیست و چهار دوره مجلس شورای ملی، هفت دوره سنا و ده دوره مجلس شورای اسلامی است. اولویت بنده برای چاپ این کتاب که پایان یافته و آماده انتشار است، در صورت پرداخت حقوق مادی مؤلف، کتابخانه مجلس شورای اسلامی است و در غیر این صورت، به ناشران بیرون خواهم سپرد و انشاءالله به یاری خدا به نمایشگاه کتاب سال آینده خواهد رسید. اثر دیگر که دیجیتالی است «تصویرنامه نمایندگان مجلس ملی، سنا، اسلامی از مشروطه تا پایان دوره دهم مجلس شورای اسلامی» است که بانک اطلاعاتی مشتمل بر مشخصات و تصاویر 3250 نماینده مجلس از مشروطه تا کنون است با امکان جستجو در عناوینی چون نام و نام خانوادگی نمایندگان مجالس ملی، سنا و اسلامی،  دوره نمایندگی، حوزه انتخابیه، تحصیلات و جنسیت. این اثر بی‌نظیر که بزرگ‌ترین بانک تصاویر رجال سیاسی و پارلمانی ایران است به علت عدم حمایت مجلس و کتابخانه، به زودی از طریق ناشران دیگر منتشر می‌گردد.   

و سخن پایانی

به نظر بنده کتابخانه مجلس با توجه به اسناد و منابع عظیم و ذی‌قیمتی که در اختیار دارد، باید قطب تحقیقات و پژوهش‌های پارلمانی و تاریخ مجلس و نسخه‌شناسی در کشور و منبع مورد وثوق جامعه علمی در حوزه تاریخ و سیاست باشد؛ اما متأسفانه عده‌ای از مدیران کتابخانه مجلس، فقط به اجرای اهداف خدماتی اساسنامه کتابخانه که منحصر و محدود به خرید کتاب و حضور مراجعین است، اعتقاد دارند و حتی در اجرای اهداف تحقیقاتی و فرهنگی، سنگ‌اندازی نیز می‌کنند در حالی که اولین کلمه‌ای که قانون‌گذار در تعریف کتابخانه مجلس در ماده یک اساسنامه آورده این است که کتابخانه «مؤسسه‌ای است تحقیقاتی، فرهنگی و در آخر خدماتی».

انتظار می‌رود کمیسیون محترم برنامه و بودجه مجلس با در نظر گرفتن بودجه پژوهشی مناسب برای بزرگ‌ترین کتابخانه پارلمانی آسیا، باعث رونق پژوهش‌های پارلمانی در کتابخانه مجلس و کشور گردد و آثاری که بخاطر فقدان بودجه در مرکز پژوهش کتابخانه بر زمین مانده، هر چه زودتر به زیور طبع آراسته و انتشار یابند. 

مصاحبه‌ از مجید سائلی