میرزا کوچک خان و استعمارستیزی

 کتاب حاضر با اتکاء به اسناد و شواهد تاریخی و منابع تحقیقاتی، گوشه‌هایی از تاریخ معاصر ایران را به تصویر می‌کشد و جلوه‌هایی از مجاهدت مردی مبارز که خیال آزادی وطن از ظلم و جور داخلی و رهایی از غارت و چپاول استعمار خارجی را در سر داشت، برای نسل امروز ایران اسلامی نمایان می‌کند.

این کتاب از چهار بخش تشکیل شده است: در بخش اول با عنوان ایران در جنگ جهانی اول، هم از اوضاع کلی ایران و هم از گیلان در جنبش مشروطه و جنگ جهانی اول و در نهایت، از انقلاب اکتبر 1917 روسیه بحث شده است. در این بخش توضیح داده شده است که قدرت‌های استعماری، با وجود اعلام بی‌طرفی ایران، آن را به اشغال خود درمی‌آوردند و مملکت را به تاراج می‌بردند. چنان‌که سوخت جنگ جهانی اول با ابعاد مختلف آن، از نفت ایران تأمین شد، بدون پرداخت یک ریال.

بخش دوم در ارتباط با نهضت جنگل است که به چه نحوی تشکیل شد و خاستگاه اجتماعی و انگیزه‌های رهبران چه بوده است. این نهضت، یک نهضت ایرانی ـ اسلامی بود و تمام مراحل آن شرح داده شده است. میرزا کوچک‌خان معتقد به فرایض دینی و مؤمن به اصول اخلاقی بود. چنان‌که دکتر حشمت یکی از همرزمان میرزا قبل از اعدام در بازجویی می‌گوید:«... میرزا کوچک‌خان یک مرد به تمام‌معنا مسلمان بوده و تا به حال دامنش به بی‌عفتی، بی‌دینی، دزدی و خیانت ملوث نشده است. این شخص است که آرزو دارد اسلام را به اعلا درجه استعلا ببیند...». سپس به مواضع میرزا کوچک‌خان در حفظ استقلال ایران پرداخته شده است که در نهایت، در راه این هدف، بی‌مروت‌ها سرش را بریدند. در پایان این بخش، به جنگ جهانی اول و میرزا کوچک‌خان پرداخته و به بلشویک‌ها و انگلیس هم اشاره‌ای شده است.

همچنین، بخش سوم درباره شوروی و نهضت جنگل است. در ابتدای این فصل، روابط بازرگانی ایران و روسیه توضیح داده شده است. در زمانی که کلاً منطقه شمال ایران پر از کالاهای روسی بود و از طرف دیگر، روس‌ها تشویق به خرید زمین‌های گیلان و مازندران از طرف دولت خود می‌شدند؛ زیرا روسیه قصد داشت منطقه شمال ایران را به صورت کلنی خود دربیاورد. سپس از تجاور بلشویک‌ها به خاک ایران بحث شده و در عمل، بلشویک‌ها ثابت کردند هیچ فرقی با تزارها و انگلیسی‌ها ندارند. آنها هرچند خود را طرفدار نهضت‌های رهایی‌بخش معرفی می‌کردند، حرف آنها در عمل با شعارشان یکی نبود و در نهایت هم با انگلیسی‌ها قرارداد امضا کردند و نهضت جنگل، قربانی سیاست‌های توسعه‌طلبانه آنها شد.

این گزارش می افزاید: در بخش چهارم، یعنی آخرین بخش، به سیاست‌های انگلیس پرداخته شده است که به کودتای 3 اسفند 1299 و روی کار آوردن رضاخان منجر شد. او با پشتیبانی انگلیس و روسیه موفق شد قیام کوچک‌خان را نابود کند و یک منطقه امن برای انگلیس فراهم آورد تا انگلستان بتواند با خیال راحت به غارت نفت ایران ادامه دهد.

گفتنی است، این کتاب به قلم دکتر محمدامیر شیخ نوری با شمارگان 300 نسخه، 472 صفحه و قیمت 36000 تومان منتشر شده است.

منبع:  شبستان