چاپ اشعار تاره ای از نیما یوشیج با بررسی دست نوشته های پدر شعر نو فارسی

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، شصت و دومین نشست ماهانه فرهنگستان زبان و ادب فارسی روز دوشنبه با حضور غلامعلی حدادعادل، محمد دبیرمقدم رییس و معاون پژوهشی و علمی فرهنگستان و جمی از نیماشناسان و اساتید ادییات معاصر فارسی به طرح بررسی و بازخوانی دست نوشته های نیما یوشیج اختصاص داشت.
در این نشست دبیر مقدم با اشاره به سابقه وجود دست نوشته های نیما در کتابخانه فرهنگستان گفت: این دست نوشته ها سال 1373 از فرزند او به مبلغ 50 میلیون ریال خریده شد؛ ولی تا سال 93 هیچ پژوهشی روی آنها صورت نگرفت.
وی افزود: در این سال بر اساس طرحی در گروه ادبیات معاصر فرهنگستان که مصوب شورای مدیران بود، سعید رضوانی و مهدی علیایی مقدم طرح پژوهشی را بر این دست نوشته ها آغاز کردند.
به گفته معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان تاکنون سه چهارم از دست نوشته های موجود تصویربرداری (اسکن) شده و نیمی از اشعار موجود در این دست نوشته ها در قالب یک‌ دفتر شعر با یکصد و پنج قطعه شعر از اشعار منتشر نشده نیما به زودی منتشر می شود.
وی تاکید کرد: معتقدیم این دست نوشته ها بعد از تکمیل تصویربرداری باید تمام و کمال روی وبگاه فرهنگستان قرار گیرد تا هر محققی از هر جای دنیا بتواند از آنها آزادانه استفاده کند.

** امکان استفاده از دست نوشته های نیما وجود نداشت
در ادامه این نشست سعید رضوانی اشاره ای به بازدید از دست نوشته های نیما برای اولین بار در سال 93 کرد و گفت: این دست نوشته ها به شکلی نگهداری می شد که امکان استفاده از آنها به هیچ وجه نبود، ولی با کمک کتابداران و قرار گرفتن هر کدام در یک لفاف شیشه ای و اسکن از آنها توانستیم بازخوانی و بررسی کنیم.
وی در ادامه، چهار مرحله این طرح را توضیح داد و گفت: اسکن دست نوشته ها برای اینکه از بین نروند و دسته بندی تصاویر در پرونده دیجیتال مرحله بعدی کار ما بود که بر اساس دو معیار قالب و موضوع در هفت گروه کلی آنها را دسته بندی کردیم.
رضوانی افزود: شعر، مطالب غیرشعری از داستان، نمایش و شرح تاملات نظری، مطالب نامرتبط با هنر و ادبیات مانند وضعیت زندگی، منابع و مآخذ اشعار نیما و آنچه به آن توجه می کرده است، دست نوشته های فرانسه و دست نوشته های طبری هفت گروهی است که بر اساس آن دست نوشته ها را تقسیم بندی کردیم، البته زیرگروه نیز برای آنها در نظر گرفتیم و مثلا در گروه شعر زیرگروه های شعر کامل، طرح های شعری، تصحیحات نیما در شعرهای قبلی و ...را داشتیم.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: یادداشت ها نشان می دهد نیما به اندازه شعر در داستان هم کوشیده اما اثری به چاپ نسپرده که شاید اعتماد به نفس لازم را در این زمینه نداشته است.
وی مرحله چهارم این طرح را استنساخ اشعار نیما برشمرد و گفت: بر اساس دسته بندی صورت گرفته اشعار نیما را در سه چهارم از دست نوشته ها که تاکنون اسکن شده استنساخ کرده ایم و تاکنون به یکصد و پنج قطعه شعر رسیده ایم که در 205 صفحه تا مرحله صفحه بندی پیش رفته و به زودی منتشر می شود، اسم این دفتر «100 سال دگر» و به نام یکی از اشعار موجود در آن خواهد بود.
نویسنده کتاب «یادداشت هایی در مورد کافکا» همچنین به کیفیت این دست نوشته ها اشاره کرد و گفت: یادداشت ها با مداد، در کاغذهای باطله، با خط خوردگی زیاد و از هم گسیخته است که کار استنساخ را دشوار می کند. ضمن اینکه در بعضی موارد دو ویرایش از یک قطعه شعر موجود است.
وی تاکید کرد: در این موارد ویرایش متاخر را مبنا قرار داده ایم اما ویرایش اول را هم در کتاب ضبط کرده ایم. نکته دیگر ترتیب آوردن اشعار در دفتر بود که باید تصمیم می گرفتیم اشعار را بر اساس ترتیب تاریخی بیاوریم یا با توجه به موضوع که در این نکته نیز برای راحتی کار پژوهشگران اشعار را بر اساس روند تاریخی آوردیم تا بتوانند روند سیر تحول شاعر را تشخیص بدهند.
پژوهشگر گروه ادبیات معاصر فرهنگستان زبان و ادب همچنین در مورد بازه تاریخی اشعار نیما در این دفتر گفت: این اشعار از نظر تاریخی در بازه زمانی 1301 تا 1336 سروده شده اند و بسیاری از آنها تاریخ و امضای نیما را دارند. از آنجایی که شعر معروف «افسانه» از نیما در سال 1301 سروده شده و نیما نیز به سال 1338 از جهان رخت بسته می توان گفت این اشعار دوره مهم پختگی شاعر معاصر فارسی را در بر می گیرند.
به گفته رضوانی، اشعاری که در دفتر 100 سال دگر منتشر می شوند انواع آزمایش های او را در همه قالب ها از شعر نیمایی تا نوقدمایی و کلاسیک در برمی گیرند، در مورد رسم الخط نیز نسخه نویسان یعنی رضوانی و علیایی مقدم رسم الخط نیما را برگزیده اند مگر در مواردی که از رسم الخط روزگار معاصر بسیار دور است همچنین سطربندی اشعار نیز بر اساس یادداشت های نیما است.

** حس تاریخی در ما ضعیف است
در ادامه این نشست غلامعلی حدادعادل نیز گفت: بررسی و بازخوانی این یادداشت ها کاری جنبی در موسسه ای علمی است که چندان در ایران متداول نیست زیرا حس تاریخی در ما ضعیف است.
وی با اشاره به بزرگان ادبی و تاریخی معاصر افزود: مثلا نمی توان باور کرد مجتبی مینوی یادداشت هایی نداشته است اما نمی دانیم این یادداشت ها کجاست و چاپ نشده است.
حدادعادل گفت: اما وقتی این آثار از نیما منتشر شود قطعا موجی از اعتراض و نقد را پدید می آورد زیرا شاعری یادداشت ها و اشعاری داشته که در دیوان خود نیاورده است و شاید عده ای بگویند چرا این اشعار منتشر شده است و این امر منزلت او را کم می کند.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزود: از این جهت درست است اما برای پژوهشگران ادبی و تاریخی که می خواهند سیر تحول یک شاعر یا یک دوره را بررسی کنند، همین یادداشت ها هم مهم است.
وی در توصیه ای به پژوهشگران این طرح گفت: این موضوع را در مقدمه کتاب 100 سال دگر یادآور شوید تا به نوعی زهر انتقادها کمی گرفته شود.
حداد عادل همچنین گفت: از آنجایی که دست نوشته های نیما شامل کلمات یا اصطلاحات و جملاتی به زبان طبری نیز بوده بهتر است در گروه گویش های زبان فارسی فرهنگستان نیز بررسی هایی روی این دست نوشته ها صورت بگیرد.
در پایان این نشست رضوانی به سوالات حضار در مورد کم و کیف یادداشت ها و ادامه این طرح در انتشار اشعار نیما و داستان های موجود در آنها پاسخ داد.
نیما یوشیج (1274 تا 1338) شاعر معاصر ایرانی و ملقب به پدر شعر نوی فارسی است.
وی با مجموعه «افسانه»، که مانیفست شعر نو فارسی بود، در فضای شعر ایران انقلابی به پا کرد.
فراهنگ**9157**1027**خبرنگار: منصوره شوشتری**انتشار دهنده: محمدجواد دهقانی