راه دشوار صنعتی شدن نشر

این نشست دیروز دوشنبه بیست و یکم اردیبهشت ماه 1394، به همت کمیته ی علمی-فرهنگی نمایشگاه کتاب با همکاری اتحادیه ی ناشران و کتاب فروشان تهران، در تالار گفت و گوی نمایشگاه کتاب برگزار شد.

«فرهاد تیمورزاده» مدیر انتشارات «تیمورزاده»، «رضا هاشمی نژاد» مدیرمسوول موسسه ی نشر «افق»، «مهدی فیروزان» مدیرعامل «شهرکتاب» و عضو هیات مدیره ی «خانه کتاب» و «حسن کیاییان» مدیر نشر «چشمه» در این نشست سخنرانی کردند.

سخنرانان همزمان با بازگویی چالش هایی موجود در مسیر تبدیل شدن نشر به یک صنعت، به ارایه ی راهکارهایی برای حل این چالش ها و وحدت هر چه بیشتر فعالان حوزه ی نشر برای کمک به توسعه ی این حوزه پرداختند.



*** کاهش تصدی گری دولت به شکوفایی نشر می انجامد.

فرهاد تیمورزاده در این نشست، مهم ترین چالش در مسیر توسعه و پیشرفت صنعت نشر در کشور را تصدی گری دولت در این حوزه دانست و گفت: نهادهای وابسته به حکومت و دولت دخالت های فراوانی در عرصه ی نشر دارند. این در حالی است که این نهادها نباید در این حوزه دخالت و تصدی گری داشته باشند.

مدیر انتشارات تیمورزاده با تاکید بر اینکه تصدی گری دولت در حوزه ی نشر باعث عقب ماندن این حوزه در کشور شده است، افزود: در همه جای دنیا هر جا دولت از دخالت و تصدی گری خود در یک حوزه یا صنعت کاسته است و مدیران دولتی به خرد جمعی توجه کرده و احترام گذاشته اند و دست از منیت های خود برداشته اند، شاهد شکوفایی بوده ایم.

به گفته ی این فعال حوزه ی نشر، در بحث تبدیل شدن نشر به یک صنعت، مهم ترین نکته و محوری اصلی که باید به آن توجه کرد، کاهش حجم تصدی گری دولت در حوزه ی نشر است.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه برای این تصدی گری می توان نمونه های بسیاری را بر شمرد، گفت: اگر بخواهیم مثالی گویا برای دخالت های دولتی در حوزه ی نشر بزنیم می توان به برپایی نمایشگاه کتاب تهران اشاره کرد که در آن کارگزاران دولتی به گونه یی با ناشران برخورد می کنند که گویی ناشران افراد نابالغی هستند.

به گفته ی مدیر انتشارات تیمورزاده، در بخش هایی که اداره ی نمایشگاه بر عهده ی خود ناشران قرار گرفته است نیز رد پای کارگزاران دولتی دیده می شود؛ چرا که امور به متصدیان و تشکل هایی سپرده شده است که نگاهی همسو با کارگزارن و نهادهای دولتی دارند.

تیمورزاده در ادامه با تاکید بر اینکه نگاه حکومتی باید از حوزه ی نشر برداشته شود، گفت: با برداشته شدن این نگاه دیگر هر گروهی یا جریانی نمی تواند بر اساس نگاه خود، سلیقه و نظری را به اهالی نشر تحمیل کند و به یک باره تصمیم گیری هایی انجام شود که ناشران را با مشکل مواجه سازد.

به باور وی حساسیت هایی که مسوولان نسبت به حوزه ی نشر دارند در دیگر حوزه ها بسیار کمتر است.

این ناشر با اشاره به اینکه دخالت نهادهای دولتی در حوزه ی نشر باعث ایجاد پدیده ی لابی گری در این عرصه شده است، افزود: نهادهای دولتی با دخالت بیش از حد در حوزه ی نشر و سیاستگذاری های نادرست در این حوزه باعث به وجود آمدن ارتباطات ناسالم و لابی گری در این عرصه شده اند. این نهادها با حمایت از افرادی که نگاه نزدیک تر به کارگزاران دارند، تنظیم بازار را بر هم زده و به اقتصاد ناشران لطمه می زنند.

به اعتقاد تیمورزاده، نشر به طور قطع می تواند به مثابه یک صنعت باشد، اما به شرط اینکه دولت پای خود را از این حوزه بیرون بکشد.



*** حوزه ی نشر نیازمند توسعه است نه رشد

مهدی فیروزان مدیر عامل شهر کتاب در ادامه ی این نشست در سخنانی با اشاره به زیاد بودن سرعت پیشرفت های جهانی گفت: اگر سرعت فعالیت ها و پیش فرض های خودمان را با سرعت پیشرفت جهانی تنظیم نکنیم، از توسعه عقب می مانیم.

وی با تاکید بر لزوم سیاست گذاری های درست و انتخاب پیش فرض های منطقی در اداره ی امور مختلف افزود: باید در انتخاب پیش فرض ها برای اداره ی امور آینده دقت کنیم چرا که مشکل هایی که در بیشتر کارها برای ما بوجود می آید به دلیل پیش فرض های اشتباه ماست.

فیروزان افزود: وضعیت کنونی نشر نشان می دهد که ما پیش فرض های درستی را انتخاب نکرده ایم. وقتی رشد اقتصادی در همه ی حوزه ها صورت می گیرد اما در حوزه ی نشر ما با این رشد روبرو نمی شویم این یعنی پیش فرض های ما در حوزه ی نشر غلط هستند.

مدیرعامل شهرکتاب با بیان اینکه تصور از نشر به عنوان یک مقوله ی فقط فرهنگی یکی از پیش فرض های غلط است که سال هاست نگرش دنیا نسبت به آن تغییر یافته، اضافه کرد: روزگاری رشد فرهنگ و هنر در گرو حمایت های دولتی بود اما این تعریف 40 یا 50 سال است که در دنیا تغییر کرده است. اگر نشر بخواهد روی پای خود بایستد و به توسعه ی همه جانبه دست یابد، باید در تعریف خود به عنوان یک حوزه ی فقط فرهنگی بازبینی کرده و این تعریف را ارتقا بخشد. در حوزه ی نشر برای پیشرفت باید به اقتصاد و به قوانین سالم اقتصادی که عرضه و تقاضا از مهم ترین آنهاست با نگاه عمیق تر و جدی تری نگریسته شود.

فیروزان در ادامه با تاکید بر اینکه اختصاص یارانه ی دولتی به حوزه ی نشر مقدمات اقتصاد ناسالم و عقب ماندگی در این حوزه را فراهم می آورد، گفت: وقتی نشر یارانه دریافت می کند از نظر اقتصادی عقب می ماند و از نظر فرهنگی باید تابع نظر یارانه دهندگان باشد. نشر باید از یک عرصه ی فرهنگی تکامل پیدا کرده و به صنعتی که بتواند تولید اقتصادی و گردش مالی قابل توجهی ایجاد کند تبدیل شود. تنها از این طریق است که نشر می تواند نجات یابد.

مدیرعامل شهر کتاب با اشاره به اینکه صنعت نشر نیازمند توسعه است و نه رشد کمی تصریح کرد: اختصاص یارانه به نشر فقط می تواند به رشد کمی، تولید، عرضه و افزایش عنوان های کتاب ها کمک برساند اما نمی تواند به توسعه بیانجامد.

به گفته وی دولت به جای پرداخت یارانه به نشر باید سیاست گذاری هایی را انجام دهد که به ارتقای سطح تقاضا از سوی جامعه کمک برساند. دولت باید با راهکارهای مختلف از جمله تبلیغات، آگاهی بخشی، آموزش، بسترسازی و ایجاد زیرساخت ها از صنعت نشر حمایت کند و به جای بالا بردن تولید، تقاضا را بالا ببرد.



*** نشر باید به عنوان یک صنعت پذیرفته شود

رضا هاشمی نژاد مدیر نشر افق، در این نشست با ارایه ی تعریف های مختلف از نشر در متون جدید و کلاسیک تاکید کرد، چاپ و نشر کتاب از نگاه بیشتر صاحبنظران یک صنعت به شمار می رود.

وی در این زمینه با تاکید بر اینکه صنعتی بودن نشر ماهیت آن است، افزود: هر نشری یک بنگاه اقتصادی مستقل به شمار می رود و کارگزاران باید به این باور برسند و نشر را به عنوان یک صنعت بپذیرند و در این ارتباط به فرافکنی نپردازند.

هاشمی نژاد افزود: نگاه به نشر به عنوان یک عرصه ی فقط فرهنگی نگاه قابل قبولی نیست. کتاب اگرچه یک کالای فرهنگی به شمار می رود اما مراحل و مسیر ساخت این کالا به طور کامل صنعتی و چرخه ی تولید آن می تواند چرخه یی تجاری باشد.

مدیر نشر افق با تاکید بر اینکه یکی از مهم ترین نکته ها برای پیشرفت در حوزه ی نشر در نظر گرفتن عرضه و تقاضاست گفت: کتاب کالایی فرهنگی است که در یک چرخه ی صنعتی تولید می شود، پس باید نیازمندی های بازار و قوانین عرضه و تقاضا در تولید آن در نظر گرفته شود. در این راستا حتما باید نیاز را بیابیم و سپس دست به تولید و نشر بزنیم. از اینرو باید در شناخت نیاز جامعه و ایجاد تقاضا گام برداریم نه در افزایش تولید.

هاشمی نژاد در بخش هایی از سخنان خود راه اندازی مجدد اتحادیه ی ناشران به مدیریت نمایشگاه کتاب را اتفاق خوبی دانست و افزود: باید به دنبال راهی باشیم که این اتفاق نهادینه شود.



***وحدت فعالان حوزه نشر؛ راهکاری برای توسعه و انسجام این حوزه

حسن کیاییان مدیر نشر چشمه که اداره ی نشست را برعهده داشت وحدت و انسجام اهالی نشر را یکی از مهم ترین نکات در مسیر توسعه ی صنعت نشر کشور دانست و گفت: صنعت نشر دنیا سال هاست که وارد مرحله ی جدیدی شده است. اما در ایران هنوز برخی متولیان و کارگزارن رسمی و غیر رسمی برای پذیرفتن نشر به عنوان یک صنعت مقاومت می کنند.

کیاییان افزود: مبحث صنعت بودن یا نبودن نشر گفت و گوی زیادی را می طلبد. نگاه به نشر به عنوان یک صنعت می تواند باعث وارد شدن نشر به فاز جدید و مرحله ی پیشرفته تری شود.

به گفته ی وی، طی سال های اخیر تلاش های زیادی برای به رسمیت شناخته شدن نشر به مثابه یک صنعت از سوی اهالی این حوزه صورت گرفته است، اما فعالان حوزه ی نشر در این مسیر نیازمند همکاری نهادهای دولتی از جمله وزارت ارشاد و دیگر کارگزاران فرهنگی هستند.

مدیر نشر چشمه با تاکید بر اینکه اکنون صنعت نشر از حیث نقدینگی بسیار آزرده خاطر و در رنج است، گفت: شاید با گفت و گو و رایزنی در این راستا بتوانیم راهکارهای مناسبی را بیابیم.

کیاییان در ادامه با اشاره به راه اندازی دوباره ی اتحادیه ی ناشران، این اتفاق را اتفاق خوبی دانست و افزود: راه اندازی اتحادیه ی ناشران در مسیر توسعه ی نشر می تواند راهگشا باشد. تلاش این اتحادیه برای تثبیت حوزه ی نشر به عنوان یک صنعت باید از مهم ترین اهداف دوستان ما در این اتحادیه باشد. من به همکارانم در هیات مدیره پیشنهاد می کنم که این امر را به عنوان یک محور در راس کارهای خود در اتحادیه قرار دهند و در نزدیک ترین زمان مکاتب خود را در این زمینه آغاز کنند.

مدیر نشر چشمه با اشاره به اینکه تحقق این امر نیازمند یاری دولت و مستلزم یکسری تعهدهای حقوقی از سوی دولت است افزود: یکی از این تعهدها قانونی شدن بحث کپی رایت است. اکنون طبق قوانین جمهوری اسلامی، اگر ناشری کتابی را ترجمه و یا چاپ کند و ناشر دیگری نیز همان کتاب را ترجمه و منتشر کند، ناشر اولیه هیچ حقی برای اعتراض نخواهد داشت. بحث های مطرح شده در خصوص قطع یارانه ها در مسیر استقلال ناشران نیز درست است. ما سال ها قبل تر پیش قدم شدیم تا این اتفاق بیافتد. شعار ما در اتحادیه همواره این بوده است که ما هیچ چیز از دولت نمی خواهیم، تنها خواست ما از دولت این است که دولت چیزی را از ما نگیرد .

به گفته ی کیاییان معافیت های مالیاتی نیز یکی دیگر از خواست های اتحادیه ی ناشران است.

کیاییان در ادامه یادآور شد: دولت در حوزه ی نشر به موضوع های سخت افزاری کم توجهی کرده است. دولت طی سال های اخیر احساس نیاز به کتاب در جامعه را افزایش نداده است. طی این سال ها از تعداد کتاب فروشی ها و خریداران کتاب کاسته شده زیرا تقاضا وجود ندارد و دولت فقط در راه تولید و عرضه به ناشران کمک کرده است.

مدیر نشر چشمه در پایان تاکید کرد: در مسیر توسعه و استقلال نشر و شناخته شدن این حوزه به مثابه یک صنعت، نیاز به همدلی و وحدت اهالی نشر یکی از مهم ترین نیازهاست.

*گروه پژوهش و تحلیل خبری

**پژوهشم**9282**2054