نقش مهم کتابداران در عصر ارتباطات

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی نقش کتابداران در عصر ارتباطات با حضور مدیر منابع کتابخانه مجلس بررسی شد. در حالی که شش روز از برگزاری بیست و هشتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران می گذرد کتابخانه مجلس موفق به برگزاری نشست های تخصصی در غرفه کتابخانه شده است.

به همین منظور امروز دوشنبه نیز ناصر اسکندری مدیر منابع کتابخانه مجلس ضمن حضور در غرفه کتابخانه به بررسی نقش کتابداران در عصر ارتباطات پرداخت.

اسکندری گفت: تا پیش از رسیدن به عصر اطلاعات و ارتباطات ملاک اصلی در قدرت، کشاورزی و اقتصاد بود، سپس این ملاک کارخانه داری شد ولی در حال حاضر در عصر مدرنیته و ارتباطات ملاک قدرت ارتباطات، علم، دانش و فناوری است.

وی افزود: در حال حاضر دنیا رو به فناوری اطلاعات آورده است و دانایی ارزش پایه در این دوره است. در عصر حاضر محور همه چیز بر دانش، دانایی و اطلاعات قرار گرفته است.

ناصر اسکندری گفت: دنیای امروز در تسخیر کامل فن آوری های ارتباطی قرار گرفته و جهان در واقع دو فضایی شده است. تکنولوژی های نوین در سه قطب سخنرانی ها، آزمایشگاه ها و کتابخانه ها بسیار تأثیر گذاشته اند و حتی می توان گفت انقلابی ایجاد کرده است. لذا در بحث ایجاد شهر مجازی الکترونیک و یا حتی دولت الکترونیک، که اصلی ترین هدف آن تسهیل و فراگیری روند آموزش است، پرداختن به مدلهای جدید و مجازی کتابخانه بسیار مهم است.

مدیر منابع کتابخانه مجلس تصریح کرد: در عصر کنونی سواد پایه، سواد کارکردی، سواد فناورانه و سواد اطلاعاتی چهار سطح اصلی سواد هستند که ترکیب این چهار نوع سواد را سواد مجازی می گویند.

وی گفت: در عصر اطلاعات و ارتباطات باید توجه کنیم که اطلاعات به همان صورتی که به سرعت تولید و در اختیار همگان قرار می گیرد به صورت الکترونیکی نیز پردازش می شود. نهادهای الکترونیکی و سازمانهای مجازی در این عصر شکل می گیرند و مفهوم کسب و کار و شیوه زندگی کردن تغییر می یابد؛ لذا باید توجه داشت که اطلاع رسانی از نقش کلیدی و ارزشمندی برخوردار است.

اسکندری با اشاره به تغییرات کتابخانه ها در بستر زمان گفت: در دوره ای کتابخانه ها توسط پادشاهان و شاهزادگان برپا می شد و کتابداران آن اندیشمندان بودند. سپس در دوران رومیان بود که کتابخانه ها در خدمت افراد متمول بود و استفاده از منابع نیز صرفاً جهت تفریح بود. در دوران وسطی رهبانگاه ها و کلیساها مرکز نگهداری کتابها بود و در عصر رنسانس نیز کتابخانه ها برای اولین بار تبدیل به مرکز مطالعاتی شدند و کتابداران در این دوره به فهرست نویسی، نمایه سازی، کتابشناسی و تهیه کتابشناسی ها پرداختند.

اسکندری تصریح کرد: قرن هجدهم نقطه تحولی برای کتابخانه ها بود که در پی انقلاب کبیر فرانسه رخ داد و درب های کتابخانه های خصوصی به روی عام گشوده شد. همچنین در دوران انقلاب صنعتی بود که کتابخانه های تخصصی و انواع رده بندی منابع شکل گرفت.

وی با اشاره به خصوصیات کتابخانه های سنتی و دیجیتال گفت: محدودیت مکانی در کتابخانه سنتی وجود دارد که در کتابخانه دیجیتال این امر وجود ندارد. در کتابخانه های دیجیتال مرزهای فیزیکی وجود نداشته و دسترسی 24 ساعته به منابع وجود دارد.

اسکندری در ادامه گفت: همچنین دسترسی چند گانه نیز در کتابخانه های دیجیتال وجود دارد که می توان گفت در واقع برای نسخه های گوناگون از یک اثر هیچ محدودیت استفاده ای نیست و می توان با تعداد زیاد منبعی را در اختیار شمار نامحدودی از مخاطبان قرار داد.

وی با اشاره به دیگر مزیت های کتابخانه دیجیتال بر کتابخانه سنتی گفت: همچنین از طریق هایپرلیک می توان یک جهان کتاب در کتاب را ایجاد کرد و لذا دسترسی ساختاری نیز در کتابخانه های دیجیتال موجود است.

اسکندری بازیابی اطلاعات، فضاسازی و شبکه سازی را از دیگر مزیت های کتابخانه دیجیتال برشمرد.

ناصر اسکندری گفت: خوشبختانه کتابخانه مجلس موفق شده است که بیشتر نسخه های خطی خود را در کتابخانه دیجیتال خود بارگذاری نماید و در این زمینه پیشگام بوده است. اما نکته ای که به نظر بنده در این کتابخانه دیجیتال نادیده گرفته شده این است که نسخه های خطی به طور کامل بدون محدودیت در صفحات وب قرار داده شده و میزان دانلود نامحدود است.

وی همچنین مشکلات کتابخانه دیجیتالی را مواردی چون نداشتن مهارت جستجو و بازیابی اطلاعات از سوی کاربران، مشکلات فهرست نویسی از سوی کتابداران، عدم وجود کتابدارانی که بتوانند کتابها را ارزیابی کنند، مشکل صحت و دقت مطالب در محیط اینترنت، مشکلات آرشیو، کپی رایت، سطح دسترسی به اطلاعات، سرعت اینترنت و کیفیت منابع دیجیتالی روی وب دانست.

اسکندری گفت: آزادی دسترسی به اطلاعات صرف نظر از حد و مرز آن، مسئولیت اصلی کتابداران و اطلاع رسانان است و اینکه فراهم آوری دسترسی بدون مانع به اینترنت از طریق خدمات کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، جوامع و افراد را برای کسب آزادی، توسعه و شکوفایی حمایت می کند.

وی افزود: کتابداران می توانند روندهای کاوش و بازیابی اطلاعات، نحوه نمایه سازی و مرتب کردن نتایج جستجو را در موتورهای کاوش یکسان ساخته تا بی اعتمادی کاربران به استفاده از پایگاه های اطلاعاتی کاسته شود.

به اعتقاد وی: کتابداران نباید خود به چارچوب و فضای بسته کتابخانه وابسته کنند و در برابر تغییرات و به روزرسانی اطلاعات از خود مقاومت نشان دهند و به عبارتی باید همراه و همگام با تکنولوژی و فناوری حرکت کرده و علم خود را افزایش دهند.

اسکندری گفت: متاسفانه در حال حاضر کتابداری معطوف به فهرست نویسی شده است در حالیکه امروزه فهرستنویسی کتابها به صورت استاندارد توسط کتابخانه ملی و کتابخانه کنگره انجام می شود و آنچه که کتابداران باید به آن توجه کنند بازیابی سریع اطلاعات است.

مدیر منابع کتابخانه مجلس گفت: آموزش ضمن خدمت کتابداران امر بسیار مهم و ضروری است. کتابداری نوین یعنی ذخیره و بازیابی اطلاعات و داده پردازی و نمایه سازی. لذا کتابخانه ها موظفند در در عصر اطلاعات و ارتباطات با آموزش های ضمن خدمت کارکنان خود آنان را با علم روز فناوری اطلاعات و ارتباطات آشنا سازند تا همراه و همگام با تغییرات گام بردارند.