مسیر 27 ساله نمایشگاه کتاب تهران /دهه سوم فاصله با آرمان های فرهنگی

به گزارش روز چهارشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا ، در سال های دهه سوم حیات نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، در سال های دهه سوم حیات نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، رشد بی رویه عناوین آثار، کتاب سازی برای افزایش آمارهای اداری و نگرش مقطعی و مسکن وار در حوزه مدیریت فرهنگی جامعه آن هم بی توجه به آینده و آیندگان و عواقب این فترت، از سال های اوج و شکوفایی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران تنها ویژگی ای که با خود به ارمغان می آورد، عددسازی برای سرانه مطالعه است.

شط مدیریت مقطعی تا جایی پیش می رود که در آستانه بیست و ششمین سال برگزاری و به گواه آمار مورد اشاره وزاتخانه ای سرانه رشد تیراژ کتاب ها به واسطه آسیب کتاب سازی به اعداد تعجب آور 500 یا 600 نسخه در هر بار چاپ کاهش پیدا می کند و اینجا درست بزنگاهی است که به فرو خوردن شادی ناشی از انبساط فرهنگی و دستاوردهای دهه دوم این نمایشگاه برای کتاب و کتابخوانی کشور در گلوی کارشناسان، منتقدان، نویسندگان و دوستداران یار مهربان بدل می شود.

هر چند به سرعت جلوی این آسیب فرهنگی با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید گرفته می شود اما کیست که نداند ثمره بذرهای فرهنگی نیازمند ممارست و تامل چندین ساله است و برای رسیدن به همان سال های درخشان دهه دوم حیات نمایشگاه بین المللی کتاب تهران شاید باید یک دهه آینده را صبر کرد و بغض ها را فرو خورد تا بار دیگر در سایه مدیریتی آینده نگر، بتوان به درخشش برق چشم های مشتاق تعالی فرهنگ واقعی ایرانیان انقلابی، مسلمان و طلایه دار در عرصه فرهنگ، کتاب و آداب ادبیت ادبیات ایمان داشت.



** گام بیست و یکم؛ کمیت بر کیفیت چربید

بیست و یکمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بعد از پشت سر گذاشتن دو دهه درخشان از گام بیست و یکم خود و با توجه به سیاست های دولت نهم و دهم در توجه به نگاه آماری و کمی؛ همچنین حمایت گسترده از بخشی از ناشران با وجود آنکه در بعد کمی با رشد بسیار چشمگیری مواجه بود اما به گواه اغلب کارشناسان، منتقدان، اهالی قلم و برخی ناشران (به ویژه ناشران فعال در بخش خصوصی) از دوره بیست و یکم به سبب چربش نگاه کمی به کیفی کار فرهنگی، در عرصه کتاب و کتابخوانی نیز بسترهای فراهم شده در ادوار قبلی برای رشد سرانه مطالعه بدون توجه به باردهی نادیده گرفته شدند.

بیست و یکمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در تاریخ 12 اردیبهشت ماه 1387 با ریاست محسن پرویز و حضور پرویز داودی به عنوان معاون اول رییس جمهوری افتتاح شد.

در این دوره با وجود سیاست ها و قوانین موجود در زمینه عرضه و ارائه کتاب ها که به طور ثابت در طول دو دهه پیشین مورد استناد قرار می گرفت برای نخستین بار برخی از کتاب ها در طول برگزاری نمایشگاه توسط دست اندرکاران این رویداد جمع آوری شد و همچنین به تعدادی از ناشران به دلایل مختلف مجوز حضور در این نمایشگاه داده نشد.

همین مساله باعث شد تا نحوه برخورد سیاست های فرهنگی دولت نهم در عرصه کتاب و ادبیات با توجه به شناخته شدن نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در تقویم جهانی نمایشگاه های کتاب در جهان، در رسانه های بین المللی بازتاب پیدا کند و بهانه ای به دست برخی از رسانه های معاند نظام داده شد تا بی هیچ سندی دست به انتقاد از این رویداد بزنند.

در این دوره از نمایشگاه و هم زمان با تاکید بیش از حد بر نگاه کمی که ذکرش رفت، 1968 ناشر داخلی با بیش از 200 هزار عنوان کتاب و 780 ناشر خارجی از 75 کشور جهان با بیش از 150 هزار عنوان کتاب عربی و لاتین حضور داشتند.

در کنار این حضور، برنامه های جنبی متعددی برگزار شد که از جمله مهمترین آنها که توانستند تا حدی برخی از آسیب ها و ضعف های این دوره از نمایشگاه را جبران کنند و در عین حال قدمی نیز به سوی تکامل و توسعه هر چه بیشتر این نمایشگاه نسبت به ادوار گذشته بردارند می توان به برگزاری روز جهانی کتاب و کپی رایت، سالن ویژه معرفی فعالیت های فرهنگی و هنری کشورهای عضو اکو، فعالیت های فرهنگی و هنری کودکان و نوجوانان و برگزاری ششمین دوره بازار جهانی کتاب اشاره کرد.

مراسم اختتامیه این دوره از نمایشگاه در تاریخ 22 اردیبهشت ماه 1387 و معرفی ناشران برگزیده سال و تقدیر از ناشران و غرفه داران داخلی و خارجی حاضر در این دوره از رویداد برگزار شد.



** گام بیست و دوم؛ تکرار و درجا زدن دوره بیست و یکم

بیست و دومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بار دیگر با سکان داری و هدایت محسن پرویز به عنوان رییس این نمایشگاه و با حضور محمود احمدی نژاد رییس جمهوری وقت در تاریخ 16 اردیبهشت ماه 1388 در محل مصلای امام خمینی(ره) افتتاح شد.

در راستای افزایش نگاه کمی در این رخداد که از گام بیست و یکم پایه آن بنیانگذاری شد در گام بیست و دوم نمایشگاه بین المللی کتاب تهران نیز 1982 ناشر داخلی با بیش از 207 هزار عنوان کتاب و 1400 ناشر خارجی از 75 کشور جهان با بیش از 70 هزار عنوان کتاب، آثار خود را به مخاطبان یار مهربان ارائه دادند.

برگزاری برنامه های جنبی در این دوره از نمایشگاه نیز مانند دوره گذشته سبب شد تا برخی از آسیب ها و نقدها تعدیل شود که از جمله مهمترین آنها می توان به برپایی جلسات نقد و بررسی و رونمایی از کتاب های نویسندگان داخلی، تجلیل از نویسندگان، پیشکسوتان و بزرگان این عرصه، سالن ویژه آثار مرتبط با حضرت زهرا(س)، اختصاص سالنی مجزا برای چاپ و نشر، سالن علمی و آموزشی، نمایش های خیابانی با موضوع کتاب و کتابخوانی، اقدام مبتکرانه اختصاص سالنی برای کتاب و کتابخوانی، سالن دین و فرهنگ، فعالیت های فرهنگی و هنری کودکان و نوجوانان، فعالیت غرفه کارنامه نشر، اطلاع رسانی رایانه ای، محیطی و عمومی و برپایی هفتمین دوره بازار جهانی که به معرفی هر چه بیشتر آثار نویسندگان ایرانی به ناشران خارجی و رد و بدل شدن رایت کتاب های ایرانی و خارجی برای ترجمه توسط برخی از انتشاراتی ها و بنگاه های بین المللی کتاب اشاره کرد.

مراسم اختتامیه این دوره از نمایشگاه در تاریخ 27 اردیبهشت ماه 1388 با حضور علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی و معرفی ناشران برگزیده سال و تقدیر از ناشران و غرفه داران داخلی و خارجی حاضر در این دوره از رویداد برگزار شد.



** گام بیست و سوم؛ حضور 80 کشور خارجی برای نخستین بار

بیست و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بار دیگر با ریاست محسن پرویز و با حضور معاون اول رییس جمهوری وقت در تاریخ 15 اردیبهشت ماه 1389 آغاز شد و تا 25 اردبهشت ماه که شاهد برپایی مراسم اختتامیه بود به فعالیت خود ادامه داد.

شاید مهمترین ویژگی این دوره از نمایشگاه به ثبت رکورد حضور 80 کشور خارجی در قالب 980 انتشاراتی و عرضه بیش از 170 هزار عنوان کتاب مرتبط باشد چرا که تا پیش از این نمایشگاه بین المللی کتاب تهران شاهد چنین استقبالی از سوی ناشران خارجی و بین المللی در جریان برگزاری خود نبوده است.

در این دوره در کنار ناشران خارجی، 1954 ناشر داخلی نیز بیش از 205 هزار عنوان کتاب خود را به مخاطبان عرضه کردند.

از دیگر برنامه های جنبی این نمایشگاه که در بخش جریان سازی و در امر خبرسازی بیشترین بازتاب را داشتند می توان به غرفه ویژه بزرگداشت مقام و سیره حضرت زهرا(س)، سالن کتاب و کتابخانی، فعالیت غرفه کارنامه نشر، سالن دین و فرهنگ، مسابقه عکاسی، سالن چاپ و نشر، سالن علمی و آموزشی، سالن هنرهای تجسمی، سالن دستاوردهای انقلاب و سالن جنبش های نرم افزاری در عرصه کتاب، کتابخوانی و کتاب های دیجیتال و صوتی اشاره کرد.

مراسم اختتامیه بیست و سومین نمایشگاه کتاب تهران با حضور محمود احمدی نژاد رییس جمهوری وقت در 25 اردیبهشت ماه 1389 با معرفی ناشران برگزیده سال و تقدیر از ناشران و غرفه داران داخلی و خارجی حاضر در این دوره از رویداد برگزار شد.



** گام بیست و چهارم؛ همسو با بیداری اسلامی

بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بار دیگر تغییری را در سکانداری هدایت و ریاست خود دید و این بار بهمن دری اخوی به عنوان معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان رییس این نمایشگاه انتخاب شد.

این دوره از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در تاریخ 14 اردیبهشت ماه 1390 و با حضور رییس جمهوری وقت در مصلی امام خمینی (ره) افتتاح شد و در بازه زمانی 10 روزه خود میزبان 2376 ناشر داخلی با بیش از 273 هزار و 200 نسخه کتاب و 1614 ناشر خارجی از 67کشور جهان با بیش از 196 هزار و 200 نسخه کتاب بود.

اما از جمله اتفاقات مهم در این دوره از نمایشگاه کتاب تاکید بر جنبش های بیداری اسلامی در منطقه و توجه به جایگاه کتاب در معرفی و بازتاب حقایق بیداری اسلامی بود که نمونه و تاکید این دست از برنامه ها را می شد به خوبی در خلال برگزاری برنامه های جنبی نمایشگاه که در پاره ای از موارد از بخش اصلی آن نیز پررنگ تر جلوه می کرد به نظاره نشست.

از میان اهم برنامه های جنبی نمایشگاه کتاب تهران در گام بیست و چهارم آن می توان به ایجاد سالن ویژه نمایش کتب ارزشمند چاپ نخست برای اولین بار در طول ادوار برگزاری این رویداد، برنامه های منظم سرای اهل قلم با برگزاری بیش از 200 نشست فرهنگی در موضوعات مختلف، سالن ویژه حضرت زهرا(س)، سرای کرسی آزاداندیشی، سالن کتاب و کتابخوانی، سالن دین و فرهنگ، سالن چاپ و نشر، سالن علمی، آموزشی و هنری، سالن انقلاب اسلامی، سالن فعالیت های فرهنگی و هنری کودکان و نوجوانان، سالن ویژه فعالیت های فرهنگی، سالن کارنامه نشر، برگزاری موفق نهمین دوره بازار جهانی کتاب با هدف توسعه ارتباطات بین المللی میان ایران و دیگر کشورهای جهان در زمینه معرفی ادبیات ایران به مخاطبان جهانی و از همه مهمتر برگزاری سرای اهل قلم بین المللی برای نخستین بار و غرفه ویژه بیداری اسلامی با محور بازسازی میدان لؤلؤ بحرین و نمایشگاه عکس مربوط به آن اشاره کرد.

مراسم اختتامیه بیست و چهارمین نمایشگاه کتاب تهران با حضور حجت الاسلام والمسلمین محمدی گلپایگانی رییس دفتر مقام معظم رهبری، در 24 اردیبهشت ماه 1390 با معرفی ناشران برگزیده سال و تقدیر از ناشران و غرفه داران داخلی و خارجی حاضر در این دوره از رویداد برگزار شد.



** گام بیست و پنجم؛ جهاد فرهنگی در سایه ربع قرن نمایشگاه کتاب

بیست و پنجمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران از 13 تا 23 اردیبهشت ماه 1391 نیز به ریاست بهمن دری اخوی برگزار شد، محمود احمدی نژاد رییس جمهوری وقت در مراسم افتتاحیه آن حضور داشت و این بار با پشت سر گذاشتن ربع قرن از سابقه برگزاری این رخداد بین المللی شناخته شده و جریان ساز در عرصه فرهنگی، بخش ویژه ای با عنوان جهاد فرهنگی در بطن این نمایشگاه شکل گرفت که هدف اصلی خود را بر ارتقای سطح سرانه مطالعه و افزایش دانش عمومی مردم جامعه با استعانت از کتاب و کتابخوانی قرار داد.

همچنین در ادامه فعالیت های مربوط به جنبش بیداری اسلامی در منطقه بخش مهم دیگری از برنامه های این دوره از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران به مساله بیداری اسلامی با دامنه گسترده تر و محوریت حمایت و همراهی از اقدامات حق طالبانه مسلمانان کشور های منطقه خاورمیانه اختصاص داشت که این بار با تاکید و بازتاب رسانه ای در عرصه بین الملل توانست نمایشگاه کتاب تهران را علاه بر جریان سازی در عرصه فرهنگی به یکی از پایگاه های حمایتی از حرکت حق طلبانه مسلمانان جهان بدل سازد.

در این دوره از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران 1396 ناشر داخلی با 207 هزار و 170 عنوان کتاب و 1600 ناشر خارجی از 77 کشور جهان با بیش از 136 هزار و 600 عنوان کتاب در حالی زیر چتر واحد نمایشگاه جمع شده بودند که برای نخستین بار بیش از 30 میلیارد ریال بن کارت دانشجویی برای دانشجویان دانشگاه های سراسر کشور و طلاب حوزه های علمیه اختصاص یافت تا تهیه کتاب های خارجی با حمایت دولت و بر اساس دلار دولتی صورت گیرد.

فعالیت گسترده سالن کارنامه نشر، برگزاری بیش از 20 نشست تخصصی و نقد و بررسی آثار ادبیات ایران و دیگر کشورهای جهان در سرای اهل قلم و فعالیت های فرهنگی حوزه کودکان و نوجوانان از دیگر برنامه های جنبی این دوره از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بود.

مراسم اختتامیه بیست و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران با حضور معاون اول رییس جمهوری وقت در تاریخ 23 ادیبهشت ماه 1391 با معرفی ناشران برگزیده سال و تقدیر از ناشران و غرفه داران داخلی و خارجی حاضر در این دوره از رویداد در مصلای امام خیمنی(ره) برگزار شد.



** گام بیست و ششم؛ حذف یارانه ارزی

بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران از 11 تا 21 اردیبهشت ماه 1392 در حالی در مصلی امام خمینی(ره) برگزار شد که این بار موسسه توسعه فرهنگ و هنر نیز به عنوان یکی از یاریگران دست اندرکاران برگزاری این رخداد نامش مطرح شده بود.

در این دوره از نمایشگاه که با حضور رییس جمهوری وقت افتتاح شده بود در کنار 2480 ناشر داخلی با 270 هزار عنوان کتاب و 1600 ناشر خارجی با 150 هزار عنوان کتاب عربی و لاتین شاهد حضور 102 ناشر الکترونیک نیز بودیم که فضای نمایشگاه را بعد از چند سال غیبت این دست از آثار متفاوت از گذشته کرده بود.

از دیگر ویژگی های متمایز کننده دوره بیست و ششم نمایشگاه بین المللی کتاب تهران جدا کردن بخش ناشران بین المللی از بخش ناشران داخلی و انتقال آنها به ضلع جنوبی مصلای امام خمینی(ره) بود که این مساله به دلیل اطلاع رسانی نامناسب از سوی دست اندرکاران این رخداد باعث کاهش مخاطبان این دست از آثار شد هر چند حذف یارانه ارزی برای خرید کتاب های خارجی که همپای تمامی ادوار جشنواره (25 سال) ادامه داشت نیز در کاهش مخاطبان و خریداران کتب ناشران خارجی بسیار موثر بود.

اما در کنار این دو اتفاق می توان به بازگشت ناشران الکترونیک به عنوان مدرن ترین شیوه های فعالیت در عرصه نشر کتاب و کتابخوانی به این دوره از نمایشگاه اشاره داشت که در کنار کاهش خرید آثار ناشران خارجی، افزایش اقبال به آثار این ناشران توانست تا حدودی ضعف فروش کتب خارجی در سایه حذف یارانه ازی را در نمایشگاه بیست و ششم جبران کند.

مراسم اختتامیه بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در تاریخ 21 اردیبهشت ماه 1392 با معرفی ناشران برگزیده سال و تقدیر از ناشران و غرفه داران داخلی و خارجی حاضر در این دوره از رویداد در مصلی امام خیمنی(ره) برگزار شد.



** گام بیست و هفتم؛ دمیدن هوایی تازه و تنفس کتاب

بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در حالی 10 اردیبهشت ماه 1393 کار خود را آغاز کرد که با روی کار آمدن دولت یازدهم (تدبیر و امید) و سیاست های متفاوت فرهنگی آن، امید و آرزوی بسیاری از فعالان عرصه نشر و دوستداران یار مهربان به دمیده شدن هوایی تازه برای تنفس کتاب و کتابخوانی چشم به راه این رویداد بود.

بیست و هفتمین دروه نمایشگاه بین المللی کتاب تهران با تغییر در کادر ریاست خود و سکان داری سیدعباس صالحی با حضور حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی رییس جمهوری دولت یازدهم در شرایطی افتتاح شد که با رقم 135 هزار متر مربع فضای برگزاری بار دیگر رکورد جدیدی از خود را در ادوار برگزاری این رویداد در مصلای امام خیمنی(ره) از خود به جای گذاشت.

در این دوره 2330 ناشر داخلی در بخش های عمومی، دانشگاهی، کودک و نوجوان و آموزشی بیش از 266 هزار و 429 عنوان کتاب را در کنار 450 ناشر لاتین و 150 ناشر عربی با بیش از 132 هزار عنوان کتاب برای مخاطبان یار مهربان عرضه کردند.

بعد از چند سال رکود در ادوار برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب، معاونت فرهنگی دولت یازدهم با اختصاص سالن ترجمه و حضور نخبگان و فرهیختگان در بازه زمانی 10 روزه نمایشگاه تلاش کرد تا این رخداد را به روزهای درخشان و شکوفای خود در دهه دوم حیاتش نزدیک کند.

هر چند به قول مسئولان این رخداد برای تماشای تمام قد سیاست ها و فعالیت های فرهنگی دولت یازدهم در عرصه کتاب و کتابخوانی و برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب باید تا دوره بیست و هشتم آن صبر پیشه می کردیم اما اختصاص سالن تخصصی خلیج فارس همزمان با افتتاح دوره بیست و هفتم نمایشگاه کتاب که مشتمل بر بخش های تاریخی، عکس و اسناد، کتاب و پایان نامه های مرتبط، بخش های نمایشگاهی، نقشه های تاریخی خلیج فارس که از دوران گذشته به زبان های مختلف به چاپ رسیده و معرفی جاذبه های توریستی، تاریخی، اقلیمی و زیست محیطی خلیج فارس نشان داد که بار دیگر قصد و هدف دولتمردان فرهنگی دولت یازدهم تجدید خاطرات شیرین دهه دوم حیات این رخداد با اهالی کتاب و دوستداران عرصه ادبیات و نشر کشور است.

همچنین در دوره بیست و هفتم و همسو با سیاست های تقویت دیپلماسی فرهنگی دولت یازدهم به عنوان یکی از دکترین فرهنگی این دولت، شاهد ارتباط گسترده ناشران خارجی با مسئولان و دست اندرکاران این نمایشگاه از یک سو و تلاش برای برقراری ارتباط هر چه گسترده تر با ناشران داخلی از سوی دیگر برای رونق بخشیدن هر چه بیشتر به بازار کتاب وادبیات ایران در عرصه بین المللی بودیم.

مراسم اختتامیه بیست و هفتمین نمالیشگاه بین المللی کتاب تهران در حالی 22 اردیبهشت ماه سال 1393 با حضور علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی و معرفی ناشران برگزیده سال و تقدیر از ناشران و غرفه داران داخلی و خارجی حاضر در این دوره از رویداد در مصلای امام خیمنی(ره) برگزار شد که چشم و گوش ناشران، نویسندگان و فعالان عرصه نشر کشور به گام بیست و هشتم این رخداد و به بار نشستن بخشی از میوه های سیاست جدید دولت یازدهم در عرصه فرهنگی است.

اتفاقی که از امروز (16 اردیبهشت ماه 1394) آغاز شده و قرار است در مدت 10 روزه تمامی آمال و آرزوها و وعده های فرهنگی دولتمردان در سال گذشته را به باز نشانده و در مقابل چشم دست اندرکاران عرصه کتاب و دوستداران یار مهربان کشور قرار دهد.

از: امین خرمی

فراهنگ**9266**1601**