تب زرد روان شناسی بازاری

این گزارش که در روز چهار شنبه شانزدهم اردیبهشت 1394 خورشیدی به قلم سندوس محمدی انتشار یاقته، می افزاید: راز، قدرت عشق، قانون جاذبه، راز شکر گزاری، از دولت عشق، قدرت نامحدود و... هر کدام از ما با یک نگاه گذری در ویترین کتاب فروشی های میدان انقلاب به راحتی می تواند چند جلد از این کتاب ها را بیابد. نام آنتونی رابینز، برایان تریسی، وین دایر، راندا برن، لوییز ال هی را بیشتر از یک بار شنیده ایم؛ نام نویسندگان کتاب هایی که به روانشناسی بازاری معروفند و تب داغی دارند. رواج و فروش این کتاب ها به حدی است که ویترین ورودی کتاب فروشی ها در تسخیر آنهاست. راز استقبال از این کتاب ها چیست؟ چه چیزی سبب گرایش مردم به این روانشناسی ها شده است؟ سرانه مطالعه در ایران بین 2 دقیقه تا 76 دقیقه اعلام شده است که از این میزان کم زمان زیادی به خواندن کتاب هایی اختصاص دارد که محتوایی عامه پسند دارند. رواج این کتاب ها همیشه با اعتراض اساتید روانشناسی و ناشران خبره همراه بوده است. ناشران حرفه ای انتشار اینگونه کتاب های عمومی و بازاری را خطری مهم سر راه انتشار کتاب های تخصصی روانشناسی دانسته اند. بسیاری از این کتاب ها پا را از مرزهای معمول فراتر می گذارند و همین باعث شده است که مسئولان بارها در زمینه نظارت محتوایی بر انتشار کتاب، هشدار بدهند. محتوای ساده و عامه پسندی که این کتاب ها دارند از یک سو به تنزل سلیقه مردم می انجامد و از سوی دیگر با توجه به اینکه بیشتر این محتواها غربی هستند به رواج فرهنگ غربی در کشور می انجامد.

همایش های رایگان که گران تمام می شوند

بازار داغ این روانشناسی های بازاری معطوف به دنیای کتاب ها نمانده است. همایش های مختلفی در این زمینه برگزار می شود که استقبال کنندگان بسیاری دارند. از سوی دیگر، اگر آموزش فنون مراقبه، فنگ شویی، یوگا و انرژی درمانی را حساب کنیم سودهای کلان چند میلیاردی به جیب آموزش دهندگان این فنون می رود. بسیاری از کتاب های روانشناسی بازاری ترجمه هستند اما نسخه های داخلی این روانشناسی ها هم شکل گرفته و برای خود اساتید و سخنرانان بسیاری پیدا کرده است. این اساتید همایش های مختلفی در زمینه های موفقیت برگزار می کنند. کاغذهای تبلیغاتی که بر در و دیوار این شهر حک می شوند به خوبی تمایل مردم را به این روانشناسی های تقلبی نشان می دهند. در بسیاری از این آگهی های تبلیغاتی نوشته شده است که همایش موفقیت بطور رایگان برگزار می شود و همین رایگان بودن افراد را ترغیب به حضور در آن می کند. اما این رایگان بودن چندان هم رایگان نیست. در این همایش ها معمولا سی دی ها و کتاب های سخنران به فروش می رسد که سودی چندین برابر بلیت همایش را به جیب برگزار کنندگان می ریزد. بسیاری از اساتید این نوع روانشناسی را می توان یافت که از این طریق به سودهای میلیاردی و کلان دسته یافته اند. هیچ گونه نظارتی هم بر کار این افراد وجود ندارد و همین باز بودن دست شان باعث می شود آنها از ابزارهای مختلف برای فریب مردم استفاده کنند. این روانشناسی ها به دنیای مطبوعات هم راه یافته اند. اکثر مجله هایی که با این عنوان منتشر می شوند تریبونی برای اساتید روانشناسی های بازاری هستند تا همایش ها و کتاب های خود را تبلیغ نمایند.

زبان ساده و دسترسی آسان

یک روانشناس درباره علل روی آوردن افراد به این روانشناسی ها به«آرمان» می گوید: یکی از دلایل روی آوردن افراد به این روانشناسی ها ساده و عامه پسند بودن محتوای این کتاب هاست. افراد به سمت این کتاب های عامیانه می روند مانند زمانی که به سراغ کتاب های فالگیری می روند. این کتاب های عامیانه مانند کتاب های فالگیری نیازهای مردم را پاسخ می دهند. آناهیتا خدابخش کولایی در ادامه می افزاید: این کتاب ها یک سری خصوصیات نسبی را بیان می کنند که بعضی از آنها ممکن است درست باشند. از یک ویژگی های کلی سخن به میان می آورند که در میان همه افراد مشترک است و همه دوست دارند این ویژگی ها را داشته باشند. با وجود این، تمام مطالب این کتاب ها بی محتوا نیست. ممکن است بخشی از آنها هم درست باشند اما، این محتواها بر اساس مستندات علمی نیست و هیچ دلیل علمی برای اثبات آنها وجود ندارد. وی تاکید می کند: از عوامل اصلی گرایش مردم به این کتاب ها دسترسی آسان به آنهاست.برخی از این کتاب ها در همه جا پیدا می شوند حتی، در یک دکه روزنامه فروشی هم به راحتی می توان آنها را تهیه کرد. دسترسی بالا و زبان ساده گرایش افراد را به سمت این کتاب ها بالا برده است.

رجوع به روانشناسی بازاری به جای رفتن نزد مشاور

بسیاری از افرادی که به سراغ این نوع روانشناسی ها می روند دارای مشکلات روحی و روانی در زندگی فردی و اجتماعی خود هستند که برای تسکین دردهایشان به این روانشناسی ها پناه می برند. اگر در جامعه فرهنگ درست رفتن پیش مشاور هنگام بیماری روحی و ناراحتی وجود داشته باشد دیگر افراد برای تسکین نگرانی های روحی خود به اینگونه روانشناسی ها روی نمی آورند. این خانواده درمانگر می گوید: رجوع افراد به این کتاب ها به جای رفتن پیش روانشناس می تواند به چند دلیل اصلی باشد. یکی اینکه خدمات روانشناسی و مشاوره گران است و هزینه زیادی را می طلبد و همین انگیزه افراد را به سمت این کتاب ها تقویت می کند. دوم اینکه در جامعه ما نگاه مثبتی درباره رفتن پیش روانشناس وجود ندارد و از منظر شأن اجتماعی آنها به سراغ روانشناس نمی روند و به جای آن رو به سوی این کتاب ها برای حل مشکلات شان می آورند. خدابخش کولایی می افزاید: برای مشکلاتی که افراد سالیان دراز با آنها مواجه هستند راه حل های ضرب الاجلی ارائه می دهند و همین باعث می شود افراد به سمت این کتاب ها متمایل شوند. دلیل سوم هم اینکه افراد علاقه دارند که خودشان به خودشناسی دست بزنند. این کتاب ها با بیان نسبی ای که دارند و ویژگی های کلی که بیان می کنند سبب می شوند افراد برای خودشناسی به آنها رجوع کنند. او از راهکارهایی سخن می گوید که با استفاده از آنها می توان از رجوع فراوان مردم به این کتاب ها کاست. ما نمی توانیم سلیقه مردم را کنترل کنیم. در همه جای دنیا گرایش به سمت ژورنال های زرد و کتاب های عامیانه پسند وجود دارد. وظیفه اصلی در این زمینه به عهده رسانه هاست. تلویزیون، روزنامه ها و منتقدان باید آموزش های لازم را در این زمینه به افراد بدهند. خدابخش کولایی می افزاید: این رسانه ها باید سلیقه افراد را به سمت آثار هنری و اطلاعات فاخر سوق دهند. از سوی دیگر افراد را به رفتن پیش مشاور برای حل مشکلاتشان تشویق کنیم.

*منبع: روزنامه آرمان

**پژوهش** 1893**9131