یکشنبه, 08 اسفند 1395 ساعت 14:56

به بهانه روز بزرگداشت حاج ملا هادی سبزواری (هشتم اسفند)

این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)

ملاهادی سبزواری (1212- 1289 هجری قمری) متخلص به «اسرار»، حکیم، عارف و شاعر شیعی عصر قاجار و بزرگ‌ترین فیلسوف قرن سیزدهم، که در سبزوار متولد شد و در همانجا درگذشت. او گرچه مکتب مستقلی در فلسفه ندارد و بیشتر نظریه فلسفی ملا عبدالرزاق لاهیجی و ملا صدرا را توضیح و شرح داده است، اما منظومه او دوره کامل منطق و فلسفه است و جایگاه مهمی در مکتب صدرائی دارد. او هرچند یکی از مهم‌ترین شارحان فلسفه صدرائی است اما اختلاف نظرهایی نیز با او دارد؛ از جمله در علم خدا به ذات خویش، حادث بودن عالم امر، تفاوت حرکت با تحریک، جوهر دانستن برخی اقسام علم، قول به "معاد جسمانی و روحانی". منظومه مشهورترین اثر اوست که در آن حکمت و منطق را به نظم درآورده است.

زندگینامه

تولد و خانواده

حکیم سبزواری در 1212 هجری قمری در سبزوار به دنیا آمد. تاریخ تولدش به ابجد معادل واژه «غریب» و زمان وفاتش معادل «حکیم» است. پدرش، میرزا مهدی ملقب به «تاجر» (به اقتضای شغل‌اش این لقب را گرفته بود) از خیرین سبزوار بوده که مسجد و آب انبار متصل به هم واقع در کوچه «حمام حکیم» یکی از آثار به جا مانده از اوست. میرزا مهدی تاجر سهمی از اموال خود را وقف مسلمانان کرده بود تا همه ساله درآمد آن صرف اطعام مردم شود. مادر ملاهادی، زینت الحاجیه، زنی از خانواده‌های متدین سبزوار بود. مسجد حاج محمد بیک سبزوار از آثار به جامانده برادر زینت الحاجیه (دایی ملاهادی) است.

شجره‌نامه ملاهادی

میرزا مهدی، در 1220 ه‍.ق هنگام بازگشت از سفر حج در شیراز بیمار شد و از دنیا رفت. سرپرستی هادی را عمه زاده‌اش، ملا حسین سبزواری به عهده گرفت و او را به مشهد برد.

ازدواج

ملاهادی سه بار ازدواج کرد. با درگذشت همسر اولش همسر دومی اختیار کرد و دومی هم در بازگشت او از سفر حج (که به سکونت سه ساله‌اش در کرمان انجامید) از دنیا رفت و او در ازدواج سوم‌اش در کرمان، با دختر خادم مدرسه معصومیه ازدواج کرد.

وضع معیشت و درآمد

ملاهادی زندگی زاهدانه‌ای داشت. نقل شده با آنکه از سهم آب و همچنین زمین‌های مزروعی برخوردار بود اما خود به زراعت مشغول بود و دسترنجش را با فقرا و طلاب، تقسیم می‌کرد. ملامحمد هیدجی، از شاگران او دراین باره می‌گوید: معاش حکیم منحصر به یک جفت گاو و یک باغچه بود. او هرآنچه را که مورد نیاز بود با دسترنج خودش به دست می‌آورد و نان سالیانه خود را با زراعتی که خود آن را به عهده داشت مهیا می‌کرد و بسیاری از غذاهای خود را از همان یک جفت گاو تهیه می‌نمود.

دیدار با ناصرالدین شاه

ناصرالدین شاه در سبزوار به خانه‌اش رفت و بر روی حصیری که فرش اتاق تدریس بوده نشست و تألیف کتابی در اصول دین به زبان فارسی را درخواست کرد و بعد از رفتن پانصد تومان برایش فرستاد. حاجی نیمی از آن را به طلاب و نیم دیگر را به فقرا داد و مقرر کرد که به سادات دوبرابر بدهند.

کتاب ریحانة الادب به یک واسطه از خود ناصرالدین شاه نقل می‌کند که او در اثنای مسافرت به اروپا در تبریز توقف کرد. در موقع بازدید از یکی از علمای متمکن آن شهر به او (به زبان ترکی) گفت: در این مسافرت به هر شهری که وارد می‌شدیم، اهالی آن شهر حسب الوظیفه استقبال می‌کردند؛ ولی ملاهادی که شاه و وزیر نمی‌شناسد؛ گذشته از استقبال حتی به دیدن ما هم نیامد. شاه می‌گوید من این کار را بسیار پسندیدم و گفتم اگر او شاه نمی‌شناسد، شاه او را می‌شناسد. بعد از تعیین وقت، روزی نزدیک ناهار فقط با یک پیش خدمت به خانه حاجی رفتم تا با وی ناهاری خورده باشم. بعد از پاره‌ای مذاکرات متفرقه، گفتم که خداوند تمامی نعمت‌ها را در حق من تکمیل کرده و هر نعمتی شکر مناسب خود را لازم دارد؛ چنان‌که شکرانه علم، تدریس و ارشاد بندگان، شکرانه مال، دستگیری از فقرا و شکرانه قدرت و سلطنت نیز انجام احتیاجات مردم است. از شما خواهش می‌کنم که مرا خدمتی مقرر کنید که به انجام آن، شکرانه نعمت سلطنت را به جای آورده باشم. حاجی اظهار بی‌حاجتی کرد و اصرار من فایده‌ای نداشت تا آن که گفتم شنیده‌ام شما زمینی زراعتی دارید. خواهش می‌کنم برای آن مالیات دولتی ندهید که لااقل به این خدمت جزئی موفق بوده باشم. آن را نیز با عذر موجهی رد کرد و گفت: کتابچه مالیات دولتی هر ایالتی به لحاظ کمی و کیفی صورتی قطعی گرفته که اساس آن با تغییرات جزئی به هم نمی‌خورد. اگر من مالیاتم را ندهم ناچار مقدار آن از طرف والی مالیات بین سایر مردم سرشکن خواهد شد و ممکن است قسمتی از آن به بیوه زن یا یتیمی تحمیل شود. اعلی حضرت همایونی راضی نباشند که تخفیف یا معافیت مالیات من سبب تحمیل بر یتیمان و بیوه زنان باشد. به علاوه، دولت مخارج هنگفتی دارد که تأمین آن وظیفه حتمی افراد ملت است، ما با رضا و رغبت خودمان این مالیات را می‌دهیم.

شاه می‌گوید: من گفتم که بفرمایید ناهاری بیاورند تا خدمت شما صرف طعامی هم کرده باشیم. حاجی به خادمش امر کرد ناهار را بیاورد. خادم یک سینی چوبین با نمک و دوغ و چند قاشق و چند عدد نان پیش ما گذاشت، حاجی نخست آن نان‌ها را بوسید و بر رو و پیشانی گذاشت، بعد آن‌ها را خرد کرده و توی دوغ ریخت. یک قاشق پیش من گذاشته و گفت شاها بخور که نان حلال است. زراعت و جفت کاری آن، دسترنج خودم است. شاه می‌گوید: من یک قاشق خوردم، دیدم خوردن آن برایم دشوار است. بعد از اجازه از حاجی مقداری از نان‌ها را به دستمالم بسته و به پیشخدمت دادم که در مریضی یکی از افراد خانواده سلطنتی از آن نان‌ها استشفا کنند.

وفات حکیم سبزواری

سبزواری سه ساعت به غروب بیست و پنجم ذی الحجه سال 1289 قمری در سن 77 سالگی درگذشت. پیکر او پس از تشییع، در بیرون دروازه سبزوار (دروازه نیشابور) که امروزه به فلکه زند معروف است، به خاک سپرده شد. ملامحمد کاظم ابن آخوند ملامحمدرضا سبزواری، از شاگردانش به رمز در تاریخ وفاتش چنین سروده است:

«اسرار» چو از جهان بدر شد

گویم: «که نمرد، زنده¬تر شد»

از فرش به عرش ناله برشد

تاریخ وفاتش ار بجویی

«اسرار» تخلص شعری حاجی سبزواری است. در بیت دوم، جمع حروف عبارت «که نمرد، زنده‏‌تر شد» به حساب ابجد برابر 1289 قمری است یعنی سال وفات حاجی.

آرامگاه ملاهادی سبزواری «اسرار»

بنای آرامگاه اسرار در ضلع جنوبی میدان کارگر شهر سبزوار واقع است. فضای داخلی آرامگاه شامل طرحی چلیپایی شکل بوده که در آن حجره‌ها و اتاق هایی تعبیه گردیده است. تزیینات، ترمیم و استحکام بخشی آرامگاه در اوایل سال 1340ه‍.ش توسط انجمن آثار ملی انجام شده است. کاشی¬کاری‌های رنگارنگ بر زمینه لاجوردی و گنبد فیروزه‌ای رنگ به بنا جلوه و شکوه خاصی بخشیده است. بنای اولیه آرامگاه ملا هادی در 1300ق توسط میرزا یوسف مستوفی المالک ساخته شد.

آثار

  • منظومه و شرح منظومه در حکمت
  • اسرار الحکم
  • اسرار العباده
  • اصول الدین
  • الجبر و الختیار
  • حاشیه اسفار صدر المتألهین
  • حاشیه زبدة الاصول شیخ بهایی
  • حاشیه شواهد الربوبیه صدر المتألهین
  • حاشیه مبدأ و معاد صدر المتألهین
  • حاشیه مفاتیح الغیب صدر المتألهین
  • حاشیه بر شرح سیوطی ابن مالک
  • حاشیه بر شوارق، اثر ملا عبدالرزاق لاهیجی ، در فلسفه
  • هدایة الطالبین، در کلام
  • النبراس فی اسرار الاساس ، در فقه
  • شرح دعاء الصباح
  • مقیاس در فقه
  • شرح مثنوی ملای رومی
  • شرح الأسماء أو شرح دعاء الجوشن الکبیر
  • مجموعۀ رسائل فارسی و عربی
  • دیوان فارسی
  • رحیق، در علم بدیع
  • راح افراح، در علم بدیع
  • محاکمات، در ردّ بر شیخیه

شاگردان

دوره تحصیل در محضر ملاهادی هفت سال بود و همین که طلاب مدت هفت سال در جلسات درس او حاضر می‌شدند، ملاهادی آن‌ها را در فلسفه فارغ التحصیل می‌دانست و نوبت عده دیگری از محصلین بود. کسانی که می‌خواستند نزد حاجی تحصیل کنند باید معلومات مقدماتی را طی کرده باشند یعنی می‌بایست صرف و نحو عربی، منطق، ریاضیات، فقه و کلام خوانده باشند. کسانی که از عهده امتحان این دروس برمی آمدند برای تحصیل در محضر ملاهادی پذیرفته می‌شدند.

(برگرفته از ویکی پدیا)

کتابشناسی:

آثاری که از حکیم سبزواری یا درباره وی در کتابخانه مجلس موجود است:

کتاب‌های چاپی:

تاریخ علوم و فلسفه ایرانی از جاماسب حکیم تا حکیم سبزواری/ تالیف عبدالرفیع حقیقت (رفیع).

تهران: کومش، 1372.

887 ص. مصور.

شماره ثبت 163138 و 376231

دیوان اسرار = دیوان حاج ملا هادی سبزواری/ [به کوشش] حسن امین

[تهران]: انتشارات فرهنگی - هنری مه، 1377.

680 ص.

شماره ثبت: 189553

حاج ملاهادی سبزواری : حکیم فرزانه / تالیف حسین قریشی سبزواری

تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر، 1372.

108 ص. : مصور.

شماره ثبت: 179941 و 268018

حاج ملا هادی سبزواری/ مصطفی بصیری تویسرکانی

تهران: مدرسه، 1388.

103 ص.

شماره ثبت: 342525، 353315

 و نیز: تهران: مدرسه: 1391؛ شماره ثبت: 488586

حکمت‌نامه، یا، شرح کبیر بر متن و شرح و حواشی منظومه حکمت حکیم و فیلسوف قرن سیزدهم هجری حاج ملاهادی سبزواری "اسرار"/ مولف و شارح غلامحسین رضانژاد "نوشین"

تهران: الزهراء، 1380. (دو جلدی)

شماره ثبت: 246861 و 246862  (کتابخانه شماره 2)

شماره ثبت: 206347 و 206348 (کتابخانه شماره 1)

حکیم سبزواری : زندگی، آثار، فلسفه/ تالیف: غلامحسین رضانژاد "نوشین"

[تهران]: سنائی، 1371.

[888] ،بیست‌وسه ص. : مصور، نمونه، عکس.

شماره ثبت: 161887 و 401611

خلاصه مقالات کنگره بزرگداشت دویستمین سال تولد حکیم سبزواری 2-4 اردیبهشت 1372

سبزوار: دانشگاه تربیت معلم سبزوار، 1372.

123 ص.

شماره ثبت: 421372 

خودآموز منظومه [ملا هادی سبزواری]/ تالیف زین‌الدین (جعفر) زاهدی

قم: ایران، [13؟؟]

3 جلدی. مصور، جدول.

عنوان روی جلد: شرح منظومه فارسی.

شماره ثبت: ج.1. 226519؛ ج.2. 226520؛ ج.3. 226521

درسهای شرح منظومه حکیم سبزواری/ رضی شیرازی

ویرایش و تنظیم ف. فنا

تهران: حکمت، 1383.

2 جلد.

این کتاب شرحی است بر بخش مربوط به فلسفه، یا، غرر الفرائد از کتاب "منظومه" یا "شرح منظومه" ملاهادی سبزواری.

شماره ثبت: ج.1. 234540 و ج.2. 234541

دروس شرح منظومه حکیم متاله حاج ملا هادی ‌سبزواری/ یحیی انصاری‌شیرازی

قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1383 –

ج. (ج.1. منطق.- ج.2. حکمت)

شماره ثبت: 335884 و 335885 

دیوان‌ اش‍ع‍ار حکیم س‍ب‍زواری‌ "اس‍رار" / توضیح‌ و گ‍زارش‌ ح‍س‍ن‌ ع‍طای‍ی‌ رویانی‌؛ ب‍ا م‍ق‍دم‍ه‌ای‌ از م‍ح‍م‍دع‍ل‍وی‌ م‍ق‍دم‌

س‍ب‍زوار: اب‍ن‌ی‍م‍ی‍ن‌، 1383.

430 ص.

شماره ثبت: 245901

دیوان حاج ملا هادی سبزواری‌؛ بضمیمه شرح حال و آثار مولف؛ بقلم مرتضی مدرسی چهاردهی

[تهران]: محمودی، [13؟؟].

46، 139ص.

شماره ثبت: 242827، 244236

رسائل حکیم سبزواری

با تعلیق و تصحیح و مقدمه جلال‌الدین آشتیانی : مشتمل بر مباحث مهم عرفانی و فلسفی و مسائل اعتقادی

مشهد: اداره کل اوقاف خراسان، [1349].

1 ج. نمونه. (774 ص.)

"به مناسبت صدمین سال درگذشت حکیم سبزواری"

"مشتمل بر 17 رساله فارسی و عربی"

عنوان‌های گوناگون دیگر مجموعه رسائل فیلسوف کبیر حاج ملاهادی سبزواری

شماره ثبت: 435468

زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم حاج ملا هادی سبزواری.

ویراستار امید قنبری

تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1386.

170ص. مصور، نمونه

شماره ثبت: 410418

دیوان حاج ملا هادی سبزواری متخلص به "اسرار" / با مقدمه و تصحیح محمدرضا دائی جواد

اصفهان: کتابفروشی ثقفی، [بی‌تا].

د ،161، 4 ص.

شماره ثبت: 406616

دیوان غزلیات و ترجیع بند و رباعیات و ساقی‌نامه و سوال و جواب قطب‌العارفین مرحوم حاج ملا هادی سبزواری

[بی‌جا]: کتابفروشی میرکمالی، 1338.

139 ص.

شماره ثبت: 81187

شرح غررالفرائد، یا، شرح منظومه حکمت حاج ملا هادی سبزواری : قسمت امور عامه و جوهر و عرض؛ باهتمام مهدی محقق؛ توشی هیکوایزوتسو

تهران: دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ، ۱۳۶۹.

هجده + 679 ص. : نمونه، مصور.

شماره ثبت: 205025

شرح منظومه/ مرتضی مطهری

تهران: صدرا، 1380.

403 ص.

این کتاب شرحی است بر قسمت¬هایی از فصل¬های مربوط به فلسفه یا غررالفرائد از کتاب "منظومه" یا شرح منظومه "ملا هادی‌سبزواری"

شماره ثبت: 46189

غرر الفرائد فی فن الحکمه و شرحها (شرح المنظومه)/ مع حواشی محمدتقی آملی؛ نقح النص و حرره و علق علیه فاضل الحسینی‌المیلانی

قم: ذوی القربی٬ 1340ق. = 1387.

ح٬ 399 ص.

زبان کتاب: عربی

شماره ثبت: 487019

مسائل منطقی: شرح منظومه حکیم سبزواری (ره) / تالیف عباسعلی زارعی سبزواری

تهران: نشر مشکوه، 1373. (چاپ دوم).

298 ص.

شماره ثبت: 166535 و 193032

نسخه خطی:

اشعار ملا هادی سبزواری/ حاجی ملا هادی سبزواری متخلص به اسرار

کاتب: حاجی ملا محمد نعمت‌اللهی

خط: نستعلیق، 1297ق.

شماره نسخه: 7353 (چهارمین کتاب در مجموعه فوق)

جواب منظوم ملا هادی سبزواری برای بابا گرگانی

کاتب: درویش عبدالمجید ملقب به نورعلی شاه خاکسار حکمی سبزواری فرزند حاجی ملا اسماعیل

ص 397-400

تاریخ کتابت: 1310ق.

زبان کتاب: عربی

شماره بازیابی: 16488 (شماره 17 مجموعه)

حاشیه منظومه (حکمت)/ شیخ محمدعلی معصومی بهبهانی (قرن 14)

کاتب: شیخ محمدعلی معصومی بهبهانی

تاریخ کتابت: قرن 14

خط: نستعلیق تحریری

حاشیه است بر منظومه حکمت حاج ملا هادی سبزواری.

شماره بازیابی: 15839 (شماره دوم مجموعه)

سؤال میرزا بابا کرکانی از ملا هادی سبزواری بنظم/ میرزا بابا کرکانی

کاتب: عبدالمجید بن اسماعیل سبزواری

به خط نستعلیق، 1310ق.

شماره بازیابی: 16488 (شماره 18 مجموعه است)

قصیده در مدح حاج ملا هادی سبزواری/ ذوالفقار خان بن علی اکبر بسطامی (13-14ق.)

کاتب: عبدالمجید بن اسماعیل سبزواری

خط: نستعلیق، 1310ق.

شماره بازیابی: 16488 (شماره ششم مجموعه است)

مسائل اسماعیل عارف بجنوردی از ملا هادی سبزواری

کاتب: عبدالمجید بن اسماعیل سبزواری

به خط نستعلیق، 1310ق.

شماره بازیابی: 16488 (شماره سوم مجموعه است)

مسائل ذوالفقار بسطامی از ملا هادی سبزواری/ ذوالفقار خان بن علی اکبر خان بسطامی (13-14ق.)

کاتب: عبدالمجید بن اسماعیل سبزواری

به خط نستعلیق، 1310ق.

شماره بازیابی: 16488 (شماره پنجم مجموعه است)

چاپ سنگی:

حاشیه علی اللالی المنتظمه و شرحها فی فن المنطق التی نظمها و شرحها حکیم السبزواری/ حاشیه ملا محمد الهیدجی

کاتب: اسدالله ابن محمدکاظم الموسوی الخوانساری القمی الطهرانی المسکن

طهران: حسین قمی المعروف بلاجوردی، ۱۳۴۶ق. = ۱۳۰۶. ( طهران: مطبعه حاجی عبدالرحیم)

432 ص؛ 17*22 سم.

عربی

عنوان های گوناگون دیگر: تعلیقه علی المنظومه و شرحها فی الحکمه المتعالیه.

شماره ثبت: 487210

دیوان غزلیات حاجی ملا هادی سبزواری

بخط عبدالغفار همدانی

[طهران]، ۱۲۹۹ق. = ۱۲۶۰. ( [طهران]: چاپخانه شاطر ابراهیم و بدست آسید ابوالقاسم)

164 ص.

شماره ثبت ها: 25289، 51073، 52062

دیوان غزلیات و ترجیع‌بند و رباعیات و ساقی‌نامه و سوال و جواب ... ملا هادی سبزواری

به خط محمد علی بن محمد صادق نامه خوانساری

[تهران]: اسدالله شهشهانی، 1356ق. = 1316. ([تهران]: مطبعه علمی)

124ص.

کتاب شامل غزلیات عوارف و معارف ( ص 10-107 )، ترجیع‌بند ( ص 108-110 )، رباعیات ( ص 111-113 ) از 113 تا 118 چند قطعه مثنوی و قصیده حکمی قرار گرفته و از صفحه 119 تا 124 نیز سؤال از میرزا بابای گرگانی به شعر آورده شده و جواب سؤال از ملاهادی سبزواری است، در صفحه ابتدایی آورده شده که  «از نسخه صحیح که ناظم تصحیح فرموده در نهایت صحت استنساخ شد».

عنوان‌های گوناگون کتاب:

اسرارنامه حاج ملاهادی سبزواری.

دیوان حاج ملاهادی سبزواری.

اسرار الحکم/ من مولفات حاجی ملا هادی سبزواری

به خط ابن علی اصغر خدارحم فریدنی

[تهران]: کارخوانه [کارخانه] الله قلیخان قاجار، 1248ق.= 1286.

کتاب جلدی است.

از صفحه 290-304  جلد اول، شرح ملا هادی سبزواری بر "القصیده العینیه" ابن‌سینا می‌باشد

شماره ثبت: 14674، 52120، 506574

ش‍رح‌ ن‍ب‍راس‌ اس‍رار الاس‍اس‌ فی رموز الطاعات واشارات العبادات / ه‍ادی‌ ب‍ن‌ م‍ه‍دی‌ س‍ب‍زواری‌؛

[طه‍ران‌]: حاج میرزا احمد ک‍ت‍اب‍ف‍روش‌ طهرانی، 1317.

207 ص.: عکس

کاتب: به خط محمد حسین القاشانی، نسخ و نستعلیق (حاشیه آخر کتاب)

زبان کتاب: عربی

عنوان‌های گوناگون کتاب:

ش‍رح‌ ال‍ن‍ب‍راس‌ ال‍ه‍دی‌

شرح النبراس

ن‍ب‍راس‌ م‍ن‍ظوم‍ه‌ای‌ در ف‍ق‍ه‌ از ح‍اج‌ م‍لا ه‍ادی‌ س‍ب‍زواری‌ اس‍ت‌ ک‍ه‌ خ‍ود وی‌ ن‍ی‍ز آن‌ را ش‍رح‌ ک‍رده‌ اس‍ت‌ و م‍ت‍ن‌ م‍ن‍ظوم‍ه‌ در ص‍در ص‍ف‍ح‍ات‌ و ش‍رح‌ ه‍ر دو در این‌ ک‍ت‍اب‌ ی‍ک‍ج‍ا ب‍ه‌ طب‍ع‌ رس‍ی‍ده‌ اس‍ت‌. عناوین در ه‍ام‍ش‌ ن‍وش‍ت‍ه‌ ش‍ده‌ و م‍ف‍ه‍رس‌ اس‍ت‌ و ی‍ادداش‍ت‌ ن‍اش‍ر درب‍اره‌ نویسنده و ک‍ت‍ب‌ وی‌ ب‍ه‌ زب‍ان‌ ف‍ارسی در پایان ک‍ت‍اب‌ م‍ش‍اه‍ده‌ م‍ی‌ش‍ود. م‍م‍ه‍ور ب‍ه‌ م‍ه‍ر ب‍ی‍ض‍وی‌ ب‍ا ن‍ش‍ان‌ ش‍ی‍ر و خورشید و س‍ج‍ع‌ (اج‍ازه‌ طب‍ع‌ داده‌ ش‍د) ب‍ا تاریخ‌ ش‍وال‌ 1317ق‌.

شماره ثبت: 422944

پایان‌نامه

نفس از دیدگاه امام فخر رازی و حاج ملا هادی سبزواری/ پژوهشگر محمدمهدی عزیزی؛ استاد راهنما مهدی نجفی‌افرا؛ استاد مشاور عباس گوهری.

تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، 1387.

د، 134 برگ.

پایان نامه (کارشناسی ارشد): [گرایش: فلسفه و حکمت اسلامی]

شماره ثبت: 511168

گردآوری: نرگس ارقشی

اطلاعات تکميلي

خواندن 2354 دفعه

نظر دادن

از پر شدن تمامی موارد الزامی ستاره‌دار (*) اطمینان حاصل کنید. کد HTML مجاز نیست.

آخرین اخبار

اخبار انتشارات دیجیتال

پربازدیدترین اخبار