سه شنبه, 14 دی 1395 ساعت 15:58

رفع شبهات، استقبال از سپرده گذاری در بانک ها را در پی دارد

این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)
بسیاری از کارگران و کارمندان که آب باریکه ای به نام حقوق دارند، تلاش می کنند تا بخشی از همین درآمد ناچیز را برای روز مبادا پس انداز کنند و یکی از راه های این آینده نگری را سپرده گذاری در بانک می دانند که آن هم اما و اگرهایی دارد.
هنوز برخی از سرمایه گذاران یعنی همان کارمندان و کارگران بین گزینه سپرده گذاری در بانک و سایر راه های سرمایه گذاری مانده اند، چون سپرده گذاری را یک نوع قرض به بانک می دانند که سود آن نیز ربا محسوب می شود ولی برخی معتقدند این سپرده گذاری در بانک ها قرض نیست، بلکه نوعی قرارداد جدید است.
حجت الاسلام محمدحسین احمدی پژوهشگر مذهبی و استاد حوزه جزو همان کارشناسانی است که سنگ این عقیده را به سینه می زند و هفته گذشته نیز برای نگارش کتاب راه های شرعی سپرده گذاری در بانک ها در ششمین جشنواره کتاب دین و پژوهش های برتر با حضور حجت الاسلام سیدمهدی خاموشی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی تجلیل شد.
این اثر احمدی در همین جشنواره کتاب دین از میان 141 کتاب در گروه علوم اقتصادی مورد توجه داوران قرار گرفته و شایسته تقدیر شناخته شد. البته این کتاب که در سال 92 از سوی انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شده، در همایش شانزدهم کتاب سال حوزه نیز به عنوان اثر تحسین شده معرفی شد.
حجت الاسلام احمدی به خبرنگار معارف ایرنا گفت: بحث سپرده گذاری در بانک ها که برخی ربوی بودن آن را مطرح کرده اند، برای تمام مردمی که دغدغه سپرده های خود را در بانک دارند، وجود دارد ولی من معتقدم سپرده گذاری در بانک ها یک قرارداد و عقد جدید است که در بستر بانکداری بوجود آمده است.
این پژوهشگر مذهبی افزود:‌ سال هاست که این دغدغه گریبان بسیاری از مردم را گرفته است. یعنی بعضی فکر می کنند که سپرده گذاری، قرض و وام دادن به بانک است و اگر در عقد قرض، حتی یک ریال اضافه شود، ربا محسوب شده و حرام است ولی شواهد و قرائن حکایت از آن دارد که سپرده گذاری یک قراردادجدید است.
وی از این مساله به عنوان یک چالش یاد کرد و گفت: بررسی ها نشان می دهد که سپرده گذاری یک قرارداد جدید است که در قالب قرض نمی گنجد و زمانی که این عقد جدید منعقد شد، فقط قواعد کلی عقود بر آن جاری می شود ولی قواعد خاص مانند مزارعه، مضاربه، ودیعه و عاریه به‌ آن جاری نمی شود.
سخنان این استاد دانشگاه جامعه المصطفی کم کم به مباحث تخصصی و حقوقی وارد شد ولی وی با زبانی ساده به تشریح وضعیت حقوقی این عقد و دیدگاه بزرگان دینی در این زمینه پرداخت.
احمدی گفت که ربا زمانی صورت می گیرد که معامله ای برای دو کالای همجنس (مکیل و موزون) صورت گیرد و یا در قرض و تمدید دین باشد اما در جاهای دیگر اینگونه نیست. مثلا کسی که کالایی را به قیمتی خریده و به قیمتی بالاتر می فروشد که این کار حرام نیست.
استاد مدرسه علمیه نواب مشهد با اشاره به مشکلات وکالت و شکل سنتی این عقود برای تقسیم سهم و مانند آن، خواستار بررسی این موضوع از سوی بزرگان شد که در آن صورت کار سپرده گذاری بسیار آسان خواهد بود.

** نظرات مراجع تقلید درباره سپرده گذاری
احمدی از اختلاف علماء و مراجع در این زمینه سخن گفت و اظهار داشت: بعضی مراجع تقلید می گویند سپرده گذاری، ظاهرا قرض است. یعنی اطمینان به قرضه بودن آن ندارند. بنابر این اگر یک کارشناس تبیین کند که سپرده گذاری قرض نیست تا پول به کار گرفته شود و از سود آن استفاده شود، بسیاری از این دغدغه ها حل خواهد شد.
وی افزود: آیت الله ناصر مکارم شیرازی معتقد است سپرده گذاری، نه قرض و نه ودیعه است بلکه بین این دو است ولی از فرمایش او فهمیده می شود که قرض نیست و همین مساله یک قرینه ای بر این موضوع است که قرض بودن سپرده گذاری مسلم نیست.
این کارشناس مذهبی با بیان این که نظر رهبر معظم انقلاب را در این زمینه ندیده، اظهار داشت: حضرت امام خمینی(ره) معتقد بودند که سپرده گذاری ظاهرا قرض است و در نتیجه اضافه گرفتن اشکال دارد و آیت الله علی سیستانی هم معتقد است اگر کسی به قصد قرض دادن، سپرده بدهد، اشکال دارد. پس اگر کسی به قصد قرض ندادن سپرده گذاری کند، اشکالی ندارد.

** ماهیت حقوقی سپرده گذاری کوتاه مدت و بلندمدت
استاد مدرسه آیت الله خویی گفت: سپرده گذاری یک عقد مستقل است و براساس تحلیل های انجام شده وقتی سپرده گذاری یک قرارداد باشد، دارای دو طرف خواهد بود که یک طرف صاحب پول و طرف دیگر بانک است.
وی افزود: بنابر این یک طرف معامله حق استفاده از پول را در کارهای بانکی دارد. مثلا ظرف یک یا دو سال پول را به کار اندازد و تعهد دهد که اگر سپرده گذاری جاری باشد، بانک فقط تعهد خدمات دهی دارد. مثلا دسته چک دهد، حوالجات و پولش را وصول کند ولی اگر سپرده گذاری بلند مدت و برای سوددهی باشد یک طرف حق واگذاری برای استفاده بانک را دارد و طرف دیگر یعنی بانک نیز در برابر واگذاری این حق باید مبلغ معینی را در یک سال بپردازد.
وی افزود: این حالت شبیه اجاره می شود. یعنی همانگونه که حق استفاده از خانه یا خودرو به کسی واگذار می شود، در اینجا حق استفاده از پول به بانک واگذار می شود ولی توجه کنیم که این استفاده باید با توجه به ماهیت آن باشد. یعنی اگر استفاده از خانه به عبارت است از سکونت در آن، استفاده پول در این است که در کارهای اقتصادی به کار گرفته شود. مثلا با آن تجارت یا صرافی شود.
احمدی اضافه کرد: در چنین حالتی بانک حق دارد یک سال به صورت کامل در داد و ستدهای خود از این پول استفاده کند و طرف مقابل نیز به سود می رسد. چون در اینجا سپرده گذار، حق استفاده را به بانک واگذار می کند و بانک نیز بر اساس قرارداد، مبلغی به سپرده گذار می پردازد.

** خاستگاه کتاب راه های شرعی سپرده گذاری در بانک ها
زمانی که حجت الاسلام احمدی به بیان سوابق علمی خود پرداخت، متوجه شدم که کتاب برگزیده وی در ششمین جشنواره کتاب دین و پژوهش های برتر حاصل پایان نامه این پژوهشگر در مقطع کارشناسی ارشد بود که در سال 89 تالیف آن را به دست گرفته و پس از یک سال از آن دفاع کرده و در سال 91 به دفتر تبلیغات اسلامی سپرده و در سال 92 در قالب کتاب به بازار نشر راه یافته است.
احمدی درباره ویژگی های کتابش گفت: این کتاب به یک موضوع اقتصاد فقهی اشاره می کند که امروز از نظر اقتصادی جایگاه مهمی را دارد و بحث سپرده گذاری در بانک ها که برخی ربوی بودن آن را مطرح کرده اند، بسیار ضروری و مهم است.
وی افزود: در این کتاب سعی شده تا تمام استانداردهای یک تحقیق علمی پژوهشی در آن رعایت شود و یکی از اساتید پس از مطالعه کتاب گفت که در این کتاب هیچ نکته تکراری و اضافی ندیده است.
این کارشناس مذهبی بررسی و نقد دیدگاه های مختلف در زمینه سپرده گذاری را ویژگی چهارم این کتاب دانست و گفت: البته دیدگاه شیعه در این زمینه قبلا مطرح شده ولی به طور کافی مورد بحث و بررسی قرار نگرفته و تمام نکات مثبت قابل طرح در این دیدگاه و حتی شبهات آن مطرح شده است و از طرف دیگر شبهه ربا در سپرده گذاری را مطرح و دلایل رد آن را نیز بیان کرده ام.

** آشنایی با کتاب راه های شرعی سپرده گذاری در بانک ها
این کتاب که به همت جمعی از پژوهشگران و با مدیریت حجت الاسلام محمدحسین احمدی تالیف شده، ضمن بررسی ماهیت فقهی‌ و حقوقی سپرده‌گذاری و راه‌های شرعی آن، به جست ‌و جوی راه جدید سپرده‌ گذاری با سود مشروع و سازگار با نظام بانکی ‌پرداخته است.
به اعتقاد نویسندگان، اگر قراردادهای بانکی در قالب قرض بسته شود، از مصادیق قرض ربوی بوده و به نظر مشهور فقها ممنوع است و نویسندگان این اثر پیشنهاد می‌کنند قوانین و مقررات سپرده ‌گذاری‌های بانکی، متناسب با ماهیت واقعی آنها، به عنوان عقدی جدید با در نظر گرفتن منافع بانک و سپرده‌گذار بازبینی شوند.
این کتاب در هفت فصل مرتب شده و در مقدمه آن، ضمن ارائه تاریخچه‌ای مختصر از سابقه‌ موضوع در تاریخ اسلام، به محتوای کتاب پرداخته و در فصل اول کلیات تحقیق، بیان مسئله، پرسش ها، پیشینه و روش تحقیق را تشریح کرده است.
در فصل دوم به بیان سابقه بانکداری در جهان و به ویژه دنیای اسلام و جوامع اسلامی پرداخته و مفهوم و انواع بانک را مورد توجه قرار داده است. همچنین دراین فصل به بحث بانکداری بدون ربا در تاریخ اسلام و پیشینه این نظریه پرداخته شده و فرایند تحولات نظریه مذکور تا امروز مورد بررسی قرار گرفته است.
در فصل سوم نویسندگان ضمن مروری بر موازین فقهی تحقیق، به مفاهیم اقتصادی و مالی از قبیل عقود، قراردادها و معاملات در تاریخ اسلام اشاره کرد و دیدگاه های نظریه‌پردازان اسلامی به تفصیل مطرح شده است.
در این فصل کتاب های بزرگان و دانشمندان متقدم همچون شیخ مرتضی انصاری و نیز نظریه ‌پردازان متأخّر، مانند آیت الله سیدابوالقاسم خویی و امام خمینی(ره) در این زمینه بیان شده و تقابل و تکامل این دیدگاه‌ها و نظریات نیز به شکلی منسجم به رشته‌ تحریر درآمده است.
در این فصل همچنین ضمن بررسی انواع عقود اسلامی از منظر نظریه پردازان مسلمان، مساله ربا به عنوان محوری‌ترین موضوع تحقیق به تفصیل مورد بحث و کنکاش قرار گرفته است.
در فصل چهارم ماهیت سپرده‌گذاری در بانک‌ها و انواع سپرده‌گذاری در بانک‌ها از سوی مشتریان مورد بررسی قرار گرفته و انواع فعالیت‌های پولی را که مردم در بانک انجام می‌دهند با عقود اسلامی محک خورده و نظریه پردازان در قبول و رد هر کدام از نظریات ارائه شده به بحث و بررسی پرداخته اند.
فصل پنجم با عنوان بررسی راه‌های شرعی مطرح شده برای سپرده‌گذاری، روش‌هایی که اکنون بانک‌های ایران با سپرده‌های مشتریان‌شان بکار می‌گیرند، مورد بررسی قرار گرفته و با استناد به نظر دانشمندان دینی و دانشگاهی، نقد و تحلیل شده است.
شبهات و اشکالات اختصاص سود یا بهره به سپرده‌ها و پاسخ به آنها از سوی مراجع و علمای دینی، موضوع فصل ششم است که این فصل «مشروعیت سپرده‌گذاری به عنوان عقد مستقل» نام گرفته و در واقع ادامه فصل پیشین است که تا حدودی عملکرد بانک‌ها را بررسی می‌کند و ربوی بودن یا نبودن انواع سپرده‌ها نیز در همین بخش مورد توجّه قرار گرفته است.
این کتاب 336 صفحه ای در فصل پایانی شامل یافته های تحقیق است که در قالب نتایج و پیشنهادها خودنمایی می کند و نکاتی را به پژوهشگران و محقّقان اسلامی پیشنهاد می کند.
اگر آنگونه که حجت الاسلام احمدی و پژوهشگران مذهبی به راه های برون رفت از شبهه ربا در سپرده گذاری پرداخته اند، مسئولان و اندیشمندان اقتصادی نیز آستین ها را بالا بزنند و با یاری حوزه های علمیه و نظرات مراجع تقلید، تدبیری بیاندیشند، می توان انتظار داشت در آینده ای نه چندان دور شاهد سیل سرمایه گذاری های مردمی و رونق چرخ اقتصاد در کشورمان باشیم. به امید آن روز.
فراهنگ**1003** 1823 خبرنگار: محمدرضا جعفرملک* انتشار دهنده: طاهره نبی اللهی

اطلاعات تکميلي

خواندن 1277 دفعه

نظر دادن

از پر شدن تمامی موارد الزامی ستاره‌دار (*) اطمینان حاصل کنید. کد HTML مجاز نیست.

آخرین اخبار

اخبار انتشارات دیجیتال

پربازدیدترین اخبار