مبانی اللغه را ﻣﺆﻟﻒ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺰﻳی از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮﻛی ﺑﻪ ﻓﺎرﺳی ﺳﻨﮕﻼخ آورده و ﻣﺴﺘﻨﺴﺨﺎن اﻏﻠﺐ آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺪﻣﻪی آن ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺮ ﻛﺘﺎب ﭘﻴﻮﺳﺖ ﻛﺮده اﻧﺪ. ﻧﺴﺨﻪﻫﺎی ﺧﻄی ﭼﻨﺪی ﻫﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﺮ ﺳﻨﮕﻼخ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻨک ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪی ﭼﻨﺪ نسخه منتشر شده است.
ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺒﺎﻧﯽ اﻟﻠﻐﺔ ﻣﻘﺪﻣﻪای در ﻣﻌﺮﻓی ﺧﻮد و ﻋﻠﺖ ﺗﺎﻟﻴﻒ و ﺳﭙﺲ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﻴﭽﻴﺪه و ﻣﻔﺼﻠی در دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ﺗﺮﻛی ﺟﻐﺘﺎﻳی (اوزﺑﻜی) در ﻳک ﺗﺮﺻﻴﻒ، ﺷﺶ ﻣﺒﻨﺎ و ﻳک ﺧﺎﺗﻤﻪ آورده اﺳﺖ.
ﮔﻮﻳﺸی از ﺗﺮﻛی ﻛﻪ در ﻛﺘﺎب ﺳﻨﮕﻼخ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳی ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ، ﮔﻮﻳﺶ آﻏﺎز دورهی ﻣﻴﺎﻧی زﺑﺎن ﺗﺮﻛی اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاری در ﮔﺴﺘﺮش آﺛﺎر ادﺑی اﺳﻼﻣی در آﺳﻴﺎی ﻣﻴﺎﻧﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. در ﻧﻮعﺑﻨﺪی ﮔﻮﻳﺶﻫﺎی زﺑﺎن ﺗﺮﻛی، ﮔﻮﻳﺶ ﺟﻐﺘﺎﻳی )اوزﺑﻜی)، در ﮔﺮوه ﮔﻮﻳﺶﻫﺎی آﺳﻴﺎی ﻣﻴﺎﻧﻪ، ﻳﺎ ﮔﻮﻳﺶﻫﺎی ﺷﺮﻗی داﺧﻞ ﻣیﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﺎ ﻳک ﺻﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻮﻳﺶ ادﺑی و ﻟﻬﺠﻪی ﻛﺒﺎر ﺗﺮﻛی ﺷﺮﻗی ﻛﺎرﺑﺮد داﺷﺖ و اﻣﺮوزه ﺟﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ اوزﺑﻜی و اوﻳﻐﻮری ﻧﻮﻳﻦ واﺳﭙﺮده اﺳﺖ و درﺳﺖﺗﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ آن را اوزﺑﮑﯽ دﻳﺮﻳﻦ ﺑﻨﺎﻣﻴﻢ. اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ ﺗﺮﻛی ﺳﺪهﻫﺎی ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻛﻪ اداﻣﻪی ﻣﻨﻄﻘی ﺗﺮﻛی ﻗﺎراﺧﺎﻧی ﻳﺎ ﺧﺎﻗﺎﻧﻴﻪ و ﺳﭙﺲ ﺗﺮﻛی ﺧﻮارزم ﺑﻮد، در دوران ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن اﻣﻴﺮ ﺗﻴﻤﻮر ﺑﻪ اوج ﺷﻜﻮﻓﺎﻳی ﺧﻮد رﺳﻴﺪ و ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﻴﺎﺳی، ادﺑی و رﺳﻤی دوﻟﺖﻫﺎی ﺗﺮﻛﺴﺘﺎن ﺷﺮﻗی و آﺳﻴﺎی ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ و اﻋﺘﺒﺎری ﺟﻬﺎﻧی ﻳﺎﻓﺖ. ﭘﺲ از اﺷﻐﺎل و ﺗﺴﻠﻂ دوﻟﺖ ﺗﺰاری روس ﺑﺮ وﻻﻳﺎت ﺑﺨﺎرا (1868)، ﺧﻴﻮه (1873)و ﺧﺠﻨﺪ (1876) اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ اﻋﺘﺒﺎر ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد و از ﺳﺎل 1921، ﻟﻬﺠﻪی ﻣﺮدﻣی و ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎی اوزﺑﻜﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻮﻳﺶ دوﻟﺘی ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه ﺷﺪ و ﺟﺎی آن را ﮔﺮﻓﺖ. ﻧﺎم ﭼﺎﻏﺎﺗﺎی ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﭘﺴﺮ دوم ﭼﻨﮕﻴﺰﺧﺎن اﺳت.
این کتاب به تصحیح دکتر حسین محمدزاده صدیق ، در 480 صفحه وزیری ، شماره 24 ام از سلسله منشورات بنیاد شکوهی است که به قیمت 35000 تومان در سال 1395 شمسی منتشر شده است.
منبع: بنیاد فرهنگی شکوهی
www.bonyadshokoohi.ir