چهارشنبه, 08 دی 1395 ساعت 11:12

معرفی کتاب بدایع الحکم

این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)

جناب آقای دکتر جعفریان در کانال خود تصویر نسخه ای از کتاب «بدائع الحکم فی صنائع الکلم» را به اشتراک گذارده اند و از آنجا که مدت ها قبل بنده با نام این کتاب و سپس نسخۀ خطی آن در کتابخانۀ مجلس شوری از طریق کتاب گرانسنگ تراجم الرجال [ج 1 ص 382 و ج 2 ص 877] جناب استاد سید احمد حسینی اشکوری آشنا شدم و از همان موقع به دنبال پیدا کردن نام مؤلّف این کتاب بودم و مطالعاتی نیز در حول آن انجام دادم، بد نیست به این مناسبت یادداشت های سریع خود را نیز بنویسم:

نام این کتاب «بدائع الحکم فی صنائع الکلم» است که مؤلّف آن را به صراحت در مقدمۀ کتاب خود آورده، اما در هیچ یک از منابع کتابشناسی از آن یادی نشده. نام مؤلف هم از هیچ جای کتاب شناخته نشد. کتاب هم در نوع خود بسیار جالب و مهم است و در آن شعرهای جهالیین، متقدمین، مخضرمیین، مسلمین و مولدین .. در باب مکارم اخلاق، اخوانیات، سلطانیات، رسائل، مخاطبات و ادعیه جمع آوری شده است.
ازاین کتاب تا به حال سه نسخه شناخته ام: (نسخۀ اول) نسخۀ اصل مؤلف که در کتابخانۀ ملی پاریس نگهداری می شود، این نسخه مذهب و در غایت نفیس است و با خطی بسیار عالی، با شاکلۀ کتابت نسخه های قرآنهای توأمانی، با خطوط نسخ و محقق ممتاز کتابت شده. کاتب آن (احمد بن عبد الله) نام دارد، و این نسخه همان نسخه ای است که به سلطان محمد اهدا شده بوده و در پشت آن القاب او با آب طلای دور گیری شده، مندرج شده است. (نسخۀ دوم) نسخۀ کتابخانۀ دانشگاه تهران، به شمارۀ 2125 است، این نسخه را علی بن محمد بن احمد در نیمۀ صفر سال 685 به خط نسخ کتابت کرده است. (نسخۀ سوم) نسخۀ کتابخانۀ مجلس شورا به شمارۀ 14728 است، که تاریخ کتابت آن 15 جمادی الاولی سال 714 قمری است. پشت برگ اول آن اجازۀ قرائت کتاب توسط علی بن محمد بن علی جاسبی وارانی به جلال الدین یوسف بن جمال الدین محمد اصفهانی در غرۀ شهر رجب سال 714 قمری آمده.
متأسفانه در هیچ یک از این سه نسخه هم اشاره ای به نام مؤلف نشده؛ اما احتمال آن می رود که او همان (علی بن محمد بن علی الجاسبی الوارانی) صاحب اجازۀ مذکور بر روی نسخۀ سوم باشد؛ و یادم هست که این احتمال را در جایی دیده بودم؛ چنانکه جاسبی حتی در اجازۀ خود اشاره ای به نام مؤلف ندارد و مستقیما اجازه روایت کتاب را به مُجاز (جلال الدین یوسف بن جمال الدین محمد الاصفهانی) داده است.
تذکر این نکته بد نیست که جاسبی قطعا شیعه بوده و ما می دانیم که جاسب یا جاست یکی از روستاها و توابع قم بوده است و اهالی آن همگی شیعه بوده اند، و از طرف دیگر مؤلف کتاب را به (السلطان غیاث الدین بهاء الدوله) اهدا کرده که او همان سلطان شیعه محمد خدا بنده اولجایتو است که او هم معاصر جاسبی ماست. و ثالثا مؤلف در خطبه خود فقط صلوات بر (آل) دارد و در پایان نسخه ها هم به همین شکل نامی از صحابه دیده نمی شود، بلکه از اهل بیت (علیهم السلام) در خطبه با تعظیم خاصی یاد شده که اینها همگی احتمال تشیع مؤلف و همان (جاسبی) معاصر اولجایتو را بسیار نزدیک می نمایاند.

در پایان تذکر این نکته لازم است که این جاسبی با رشید الدین ابو القاسم علی بن محمد بن علی جاسبی قمی، که ترجمۀ آن در «الثقات العیون» ص 201، آمده کاملا متفاوت است؛ از آنجا که رشید الدین یک قرن از طبقۀ مُجیز نسخۀ «بدایع الحکم» مقدم است؛ زیرا او نسخه ای از کتاب «النهایۀ» شیخ طوسی را در اول ذی القعدۀ سال 579 ق، به پایان برده و آن را در سال 580 ق بر ظهیر الدین ابو الفضل محمد بن سعید بن هبة الله راوندی (فرزند قطب الدین راوندی) قرائت کرده است. و نیز او مفید عبد الرحمن خزاعی شاگرد ابو علی طوسی فرزند شیخ طوسی را درک کرده و از او اجازه داشته است [کتاب النقض ص 188].
به هر شکل تصحیح و اجازۀ این نسخه ادبی و شعری مهم قطعا در کارنامۀ عملی و علمی مدارس شیعی در قرن ششم و هفتم جای دارد و از خداوند منان مسألت دارم نام مؤلف این کتاب را برای ما بنمایاند.

والله الموفّق والمرجوّ...
سید حسن موسوی بروجردی

کتابخانه علامه مجلسی

اطلاعات تکميلي

خواندن 1525 دفعه

نظر دادن

از پر شدن تمامی موارد الزامی ستاره‌دار (*) اطمینان حاصل کنید. کد HTML مجاز نیست.

آخرین اخبار

اخبار انتشارات دیجیتال

پربازدیدترین اخبار