دوشنبه, 06 دی 1395 ساعت 12:00

آسیب های بیشتر در کمین 'فارسی' در پاکستان/ ضرورت توجه مسئولان عالی ایران

این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)
'توصیه من برای حفظ و صیانت از زبان فارسی در پاکستان، خطاب به مسئولان ایران است.این روزها یک خطردیگر پیش روی زبان فارسی درپاکستان وجود دارد و لازم است ایران با حساسیت این موضوع را دنبال کند.' این مطالب، بخش هایی سخنان کسی است که نیم قرن از عمر خود را صرف آموزش و ترویج زبان فارسی در پاکستان کرده و نگران روزهای سخت برای زبان فارسی در این کشور است.
دکتر'مهرنور محمدخان' حدود یک ماه پیش، از ریاست گروه زبان فارسی دانشگاه ملی زبان های مدرن پاکستان در اسلام آباد، بازنشسته شد وحدود نیم قرن زحمات و خدمات وی در راه آموزش و ترویج زبان فارسی، در مراسمی از سوی سفارت و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پاکستان، پاس داشته شد.
برای شنیدن حرفهایش درباره بیش از 50 سال خدمت در زمینه زبان فارسی در پاکستان، با او در دفتر مدیرگروه زبان فارسی دانشگاه ملی زبان های مدرن پاکستان، جایی که در و دیوار قدیمی و ققسه های پر از کتاب و پنجره های چوبی اش سالیان سال با هم نشینی با این استاد ادب فارسی خو گرفته است، به گفت وگو نشستیم.
او امروز مثل ما، فقط میهمان این چهاردیواری پرخاطره بود و حالا که بازنشسته شده، دیگر کار چندانی بااین اتاق و میز ریاست گروه ندارد هرچند به رغم کهولت سن، عشق و علاقه اش به فارسی هنوز جوان و تازه است و قصد دارد همچنان به تدریس زبان فارسی در این دانشگاه ادامه دهد.
از روزهای جوانی اش که باعشق و علاقه، فراگیری زبان فارسی را در دانشگاه پنجاب آغاز کرد و تا به امروز که حتی پس از دوران بازنشستگی، غمخوارونگران حال و روز زبان فارسی و حتی زبان اردو در پاکستان است، برایمان سخن گفت.
او علاوه بر اینکه خدمات بزرگی به زبان فارسی در پاکستان انجام داده، پایه گذار کرسی زبان و ادبیات اردو در دانشگاه تهران نیز، هست.

حرف های دکتر 'مهرنور محمدخان' در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، در پی می آید:
'برای یاد گرفتن زبان فارسی در سال 1965 وارد دانشگاه پنجاب لاهور شدم و در سال 1967 به عنوان دانشجوی ممتاز از این دانشگاه فارغ التحصیل شدم و مدال طلای دانشگاه پنجاب در آن دوره به من تعلق گرفت.
بلافاصله بعد از فارغ التحصیل شدن در سال 1967، در پایان همان سال در دانشگاه فیصل آباد ایالت پنجاب به عنوان استاد زبان فارسی استخدام شدم.
درسال 1969ازطرف'سازمان همکاری منطقه‌ای برای عمران' که سه کشور ایران، پاکستان و ترکیه عضو آن بودند(سازمانی که امروز به عنوان سازمان 'اکو' – سازمان همکاری های اقتصادی شناخته می شود) بورس تحصیلی گرفتم و در همان سال عازم تهران شدم و برای دوره دکتری زبان فارسی، وارد دانشگاه تهران شدم.
در آن دوره خوشبختانه توانستم از محضر بزرگ ترین اساتید زبان و ادب فارسی در ایران از جمله دکتر ذبیح الله صفا، دکتر جعفر شهیدی، دکتر محقق، دکتر پرویز خانلری، دکتر محمد حسین زرین کوب و ... درس بیاموزم و دکتر پرویز خانلری استاد راهنمای پایان نامه دکتری من با عنوان 'فکر آزادی در ادبیات مشروطیت' بود.
درسال 1974درمقطع دکتری رشته ادبیات فارسی از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شدم و دوباره به پاکستان برگشتم.درآن زمان دوره حکومت ذوالفقار علی بوتو درپاکستان بود.بلافاصله در دانشگاه ملی زبان های نوین پاکستان به عنوان استادیار زبان فارسی استخدام شدم و تا به امروز در این دانشگاه در زمینه آموزش زبان فارسی و ریاست کرسی زبان فارسی فعالیت دارم.

** احیای کرسی زبان اردو در دانشگاه تهران
پایه آموزش زبان اردو در دانشگاه تهران در سال 1956 گذاشته شد وقبل ازمن چند استاد زبان اردو پاکستانی برای اداره کرسی زبان اردو به دانشگاه تهران رفتند اما تا زمانی من در سال 1988 مامور به رفتن به دانشگاه تهران و احیا و تقویت کرسی زبان اردو شدم، کرسی زبان اردو در دانشگاه تهران بسیار ضعیف بود .
وقتی در سال 1988 به دانشگاه تهران رفتم، کرسی زبان اردو در این دانشگاه فقط هفته ای دو ساعت فعال بود. تلاش کردم تا زبان و ادبیات اردو در دانشگاه تهران به صورت یک رشته مجزا تبدیل شود. اتفاقا در همان سال که دانشکده زبان های خارجی در دانشگاه تهران تاسیس شد و خوشبختانه توانستیم زبان اردو را در دانشکده زبان های خارجی دانشگاه تهران به ثبت برسانیم و از همان سال رشته زبان اردو در دانشگاه تهران ایجاد شد.
حمایت های خوبی از ایجاد رشته زبان اردو در دانشگاه تهران از سوی دانشگاه و نیز علوم وزیر وقت ایران انجام شد.
بلافاصله پس از ایجاد رشته زبان اردو، با سفیر وقت پاکستان در تهران ملاقات کردم و از او خواستم فورا امکان اعزام چند دانشجوی ایرانی به دانشگاه های پاکستان برای تحصیل در رشته زبان و ادبیات اردو را فراهم کند که این کار هم انجام شد و دانشجویانی که به پاکستان اعزام شدند، امروز از اساتید بسیار برجسته زبان اردو در دانشگاه تهران هستند.

** توصیه به عنوان یک استاد زبان فارسی در پاکستان به دولت این کشور
مردم پاکستان زبان فارسی را دوست دارند و در بسیاری از محافل در پاکستان، سخن از حافظ و سعدی و اقبال و دیگر بزرگان زبان و ادبیات فارسی است.
اما متاسفانه باید گفت که زبان فارسی قربانی نظام آموزشی در پاکستان شده است. مقامات و مسئولان پاکستان با وجود علاقه ای که به زبان فارسی دارند، چاره ای جز پذیرفتن قوانین و مقررات نظامی آموزشی این کشور ندارند. البته برخی گروه های فشار هم هستند که بر این موضوع تاثیر می گذارند.
از سال 1947 که کشور پاکستان تاسیس شد، تا سال 1985 ، زبان فارسی در تمام مدارس از کلاس ششم به بعد تدریس می شد. در آن دوره دانش آموزان باید یکی از سه درس فارسی، عربی یا هنر را انتخاب می کردند و بطور طبیعی، اکثر قریب به اتفاق دانش آموزان زبان فارسی را انتخاب می کردند چون هم نسبتا آسان تر نسبت به دو درس دیگر بود و همچنین کاربرد بیشتری برای آنان داشت. به همین دلیل در تمام مدارس چند استاد و معلم زبان فارسی وجود داشت.

** حذف زبان فارسی از مدارس پاکستان
اما از سال 1985 به بعد، نظام آموزشی در پاکستان تعییر کرد. در آن سال ها زبان فارسی پشتیبان نداشت. ایران سخت گرفتار مسائل بعد از انقلاب و جنگ بود. لذا برخی ها از این فرصت سوء استفاده کردند و قرار شد از سال 1985 به بعد، زبان فارسی و درس نقاشی از مدارس پاکستان خارج شود و فقط زبان عربی ادامه پیدا کند و این نظام آموزشی تا به امروز هم ادامه دارد و زبان عربی همچنان به عنوان یک درس اجباری از کلاس ششم به بعد در مدارس پاکستان تدریس می شود.
وقتی زبان فارسی از مدارس پاکستان حذف شد، در واقع بنیان و اساس این زبان در پاکستان فرو ریخت. وقتی بچه های پاکستانی درمدرسه چند درس فارسی می گذراندند، اگرچه زبان فارسی را کاملا خوب یاد نمی گرفتند، اما پایه و اساس زبان فارسی در آنها شکل می گرفت تا در آینده اگر فرصتی برای تحصیل زبان فارسی در مقاطع بالاتر پیش آمد، زمینه و پتانسیل آن را داشته باشند.
دانشجویان امروز پاکستانی که در دوران مدرسه راهنمایی و دبیرستان خود فارسی نخوانده، اکنون چطور می توانند در مقاطع بالاتر به سمت زبان فارسی برود. یک فاصله بزرگ ایجاد شده و اصولا هیچ اساسی برای زبان فارسی برای دانش آموزان باقی نمانده است.

** توصیه من اتفاقا بیشتر خطاب به مسئولان ایران است
توصیه جدی من اتفاقا برای مسئولان یا دولت پاکستان نیست، بلکه برای مسئولان ذیربط درجمهوری اسلامی ایران است. این روزها یک چالش و یک خطر دیگر پیش روی زبان فارسی در پاکستان وجود دارد. لازم است ایران با هوشیاری و حساسیت بیشتری این موضوع را دنبال کند.
تا کنون سیستم آموزش عالی در پاکستان اینگونه بود که دانشجویان برای گرفتن لیسانس، دو سال در دانشگاه درس می خواندند و هر دانشجویی در این دوسال موظف است به عنوان درس عمومی، بین زبان عربی و فارسی یکی را انتخاب کند.
اما به تازگی سازمان آموزش عالی پاکستان بخشنامه ای صادر کرده که بر اساس آن، دوره لیسانس از سال 2018 به بعد، از دو سال به چهارسال افزایش خواهد یافت.پیش ازاجرای این بخشنامه اگر اقدام جدی برای حفظ زبان فارسی در دانشگاه های پاکستان نشود، زبان فارسی شاید دیگر هیچ جایی در دانشگاه های پاکستان نخواهد داشت و بدین ترتیب فارسی عملا بطور کل از نظام آموزشی پاکستان محو خواهد شد.

** فرصت های باقی مانده
پیشنهاد من این است ایران فراتر از سطح نهادهای فعال خود در پاکستان ازجمله رایزنی فرهنگی، وارد عمل شود و دست کم در سطح وزیر، درخصوص موضوع مهم زبان فارسی در سیستم آموزش و پرورش و آموزش عالی را پاکستان، قبل از اجرایی شدن سیستم جدید آموزش عالی در این کشور، با مسئولان پاکستانی رایزنی کنند.
هنوز فرصت هست که مسئولان عالی ایران وارد عمل شوند و بتوانند با رایزنی با مسئولان عالی دستگاه های آموزشی پاکستان، برای حفظ و تقویت جایگاه زبان فارسی، به عنوان یکی از دروس عمومی در کنار رشته های دانشگاهی اقدام کنند و اگر در این شرایط حساس تساهل شود، جبران آن در آینده دشوار خواهد بود و چه بسا غیر ممکن.
طبق سیستم جدید آموزش عالی پاکستان، دانشجویان باید در چهار سال بیش از 140 واحد درسی بگذارنند. از میان این 140 واحد، برای رشته هایی مثل زبان و ادبیات اردو، زبان و ادبیات زبان های پنجابی، سندی، بلوچی و ...، 20 واحد برای یک درس عمومی در نظر گرفته شده و این 20 واحد، یک ظرفیت و فرصت خوب برای رایزنی برای آموزش زبان فارسی در دانشگاه های پاکستان محسوب می شود که نیازمند توجه جدی و در سطح عالی از سوی ایران است.
اگر این مهم صورت گیرد، تا زمانی که زبان های اردو و سندی و پنجابی و بلوچی در پاکستان زنده هستند، زبان فارسی هم در کنار آنها خواهد بود.

** تدریس رشته زبان فارسی در 10 دانشگاه پاکستان
هم اکنون زبان فارسی در 10 دانشگاه مختلف پاکستان در مقاطع مختلف تا سطح دکترا تدریس می شود. دانشگاه ملی زبان های مدرن پاکستان در اسلام آباد، هر ترم حدود 50 دانشجوی رشته فارسی پذیرش دارد که البته این تعداد در دانشگاه های لاهور و پنجاب بیشتر است.

** اهمیت زبان فارسی در روابط پاکستان
تاریخ شبه قاره کلا به زبان فارسی نوشته شده و ما وارث این تاریخ هستیم. اگر ما ملت پاکستان فارسی را فراموش کنیم، مثل این است که تمام میراث و تاریخ و گذشته خود را فراموش کرده ایم.
در زبان اردو، بالغ بر 60 درصد واژه ها از زبان فارسی است. به همین دلیل اگر زبان فارسی در پاکستان محو شود، زبان اردو هم با خطر جدی روبرو خواهد شد.
اگر یک سیاستمدار و یا اقتصاد دان پاکستانی، به زبان فارسی آشنا باشد، این می تواند عامل درک بهتر میان دو همسایه و تقویت بیشتر مناسبات سیاسی و اقتصادی دو همسایه باشد.
آساق**1723** انتشار دهنده: محمدرضا منافی

اطلاعات تکميلي

خواندن 1220 دفعه

نظر دادن

از پر شدن تمامی موارد الزامی ستاره‌دار (*) اطمینان حاصل کنید. کد HTML مجاز نیست.

آخرین اخبار

اخبار انتشارات دیجیتال

پربازدیدترین اخبار