با نگاه اجمالی به شرایط جهان امروز در می یابیم که عوامل جسمی و روانی بر انسان همواره در حال افزایش است و تغییر شکل زندگی باعث فشارهای روانی مضاعفی شده است که بروز خشم و پرخاشگری را افزایش داده است.
در این شرایط، خشم با سطح های گوناگون در لایه های جامعه رخنه کرده است، خشم مخرب روح و جسم جامعه است و اگر راهکاری های مقابله با آن را فرانگیریم همه به پرخاشگری مبتلا می شویم.
خشونت در جامعه امروز شکل ها و راه های بروز متفاوتی پیدا کرده است زیرا عوامل متنوع تر و بیشتری برای ایجاد آن در انسان شکل گرفته است.
خشم یکی از بزرگترین عوامل ویرانگر جامعه است، فرد عصبانی با کنترل نکردن خشم و عصبانیت خود، در ابتدا آرامش خود را از بین می برد و با نگاهی کلان تر و با توجه به اثرات خشم روی هر فرد، این رفتار می تواند به تخریب روحیه جامعه منجر شود.
در رفتار فرد خشمگین منطق حاکم نیست، تسلط فکری فرد از بین میرود و بدون هیچ تفکری، به صورت لحظه ای و آنی واکنش نشان، همچنین افراد دیگر در تقابل با عصبانیت، رفتارهای مختلفی را انجام می دهند که اگر این رفتارها درست نباشد و فرد از عصبانیت طرف مقابل خود شکایت و تنها او را محکوم کند، این عمل منجر به شدت گرفتن خشم و پرخاشگری می شود.
به گفته کارشناسان حوزه روانشناسی، خشم حالتی عاطفی است که از نظر شدت از تحریک ملایم تا عصبانیت شدید تغییرمی کند، خشم یک احساس طبیعی است که همه افراد به گونههای مختلف و با درجات مختلفی آن را در زندگی خود تجربه میکنند، اما پرخاشگری در اثر احساس خشم در افراد به وجود میآید که نتیجه اش آسیب زدن به خود شخص و یا اطرافیان است.
عوامل ژنتیکی، عوامل جسمی شامل خستگی، گرسنگی، بیخوابی و هر احساس ناخوشایند جسمی، روانی، احساسی و شناختی، عوامل بیرونی و محیطی مانند بدی آب و هوا، مشکلات کاری و اداری، مشکلات خانوادگی، نابسامانیهای اجتماعی، اقتصادی و تغذیه نامناسب از عامل های ایجاد کننده خشم هستند.
در این گزارش، دلایل و عوامل ایجاد کننده خشم و پرخاشگری، راه های کنترل آن، دلایل شدت گرفتن خشم در کودکان نوجوانان و رفتارهای درست با آن ها را باهم مرور می کنیم.
** سالانه حدود 500 هزار پرونده نزاع به پزشکی قانونی ارجاع می شود
به گزارش ایرنا، قائم مقام سازمان پزشکی قانونی کشور با بیان اینکه بیشترین تعداد پرونده های ارجاعی به این سازمان مربوط به پرونده های نزاع و درگیری ها است، افزود: سالانه 400 تا 500 هزار پرونده در این زمینه به پزشکی قانونی ارجاع می شود.
عبدالرزاق برزگر در گفت و گو با ایرنا سمنان گفت: تعداد زیاد پرونده های نزاع و درگیری دلایل مختلفی مانند کاهش آستانه تحمل افراد، بروز مشکلات در روابط اجتماعی و درگیری های خانوادگی دارد.
وی بیان داشت پرونده های جنایی و پرونده های قتل که نیاز به رمزگشایی متخصص های پزشکی قانونی با انجام آزمایش دارد، مهم ترین پرونده های پزشکی قانونی است.
** مراجعین نزاع در هفت ماهه 95 در استان سمنان 6 درصد کاهش یافت
مدیرکل پزشکی قانونی استان سمنان گفت: آمار مراجعه کنندگان نزاع در استان در هفت ماهه 95نسبت به سال گذشته 6 درصد کاهش یافته است.
مهدی نوروزی گفت: در هفت ماهه سال جاری، 2 هزار و 763 نفر به دلیل صدمات ناشی از نزاع به مراکز پزشکی قانونی استان سمنان مراجعه کردند که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل که تعداد مراجعین نزاع 2 هزار و 932 نفر بود 6 درصد کاهش یافته است.
وی ادامه داد: از کل مراجعین نزاع در هفت ماهه سال 1395، هزار و 744 نفر مرد و هزار و 19 نفر زن بودند.
نوروزی ادامه داد: در مدت مشابه سال قبل از مراجعین نزاع به مراکز پزشکی قانونی استان سمنان هزار و 988 نفر مرد و 945 نفر زن بودند.
مدیرکل پزشکی قانونی استان سمنان افزود: در مهر 95 نیز آمار مراجعین نزاع نسبت به مدت مشابه سال قبل با هشت دهم درصد کاهش به 369 نفر رسید.
** پرخاشگری
رئیس اداره سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان در گفت و گو با ایرنا گفت: به طور کلی پرخاشگری به 2 دسته پرخاشگری خصمانه و پرخاشگری وسیله ای تقسیم میشود.
شهلا حقیقت افزود: در پرخاشگری خصمانه، هدف صدمه یا آسیب رساندن به دیگران است، برای مثال زمانی که 2 فرد به شدت با هم درگیر میشوند و همدیگر را کتک میزنند و پرخاشگری وسیلهای رفتاری است که فرد پرخاشگری خود را وسیلهای قرار میدهد که به اهداف خود برسد برای مثال کودکی که همبازی خود را هل میدهد تا به اسباب بازی مورد نظر خود برسد.
وی ادامه داد: افراد ممکن است پرخاشگری خود را به شیوههای مختلفی مانند جسمی، کتک زدن خود و یا دیگران ، لفظی ، تجاوز به حقوق دیگران نشان دهند.
** عوامل ایجادکننده خشم و عصبانیت
رییس اداره سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان گفت: به طور کلی در حوزه علوم اجتماعی در رابطه با پرخاشگری با 2 نظریه روبرو میشویم.
حقیقت افزود: در نظریه اول معتقدان مانند فروید واضع مکتب روانکاوی و لورنز جانور شناس اتریشی، به ذاتی بودن پرخاشگری افراد اعتقاد دارند و بر این باورند که پرخاشگری در انسان یک امر ذاتی و فطری و همانند یک نیروی نهفته درانسان است است.
وی اضافه کرد: در نظریه دوم معتقدان به اکتسابی بودن پرخاشگری باور دارند، این دسته معتقدند که انسانها رفتارهای پرخاشگرانه را از طریق های مختلفی یاد میگیرند و پرخاشگری رفتاری است که در اثر یادگیری به وجود میآید، بنابراین با توجه به نوع نگاه این دسته از نظریه پردازان به مقوله خشم هم میتوان از آن پیشگیری کرد و هم اینکه آن را کنترل کرد.
*** عوامل ایجاد کننده خشم
رییس اداره سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان در گفت و گو با ایرنا افزود: عوامل ژنتیکی، جسمی، روانی، احساسی و شناختی، محیطی و تغذیه نامناسب از عامل های ایجاد کننده خشم هستند.
حقیقت، در تشریح عوامل ژنتیکی گفت: یکی از عوامل مهم، عامل بیولوژی و ژنتیکی است که ممکن است فرد از همان زمان تولد به آن مبتلا باشد، برای مثال افرادی که دچار اختلالات ژنتیکی هستند، سازمان کروموزم جنسی آن ها به صورت ایکس وای وای XYY است و این افراد بیشتر از خودشان عصبانیت و پرخاشگری نشان میدهند.
وی ادامه داد: عوامل جسمی به دلیل کمبود هورمون سروتونین در مغز و نخاع شوکی ، پایین بودن میزان قند خون ، کمخونی رخ می دهد و بسیاری از بیماریها، فشار خون بالا، حمله قلبی، سکته مغزی، مشکلات گوارشی نیز میتواند سبب رفتارهای پرخاشگرانه و گاهی اوقات خشونتبار شود و بر عکس آن نیز صادق است.
حقیقت، درباره عوامل روانی به وجود آمدن خشم گفت: اختلالات شخصیتی مانند کمبود اعتمادبهنفس، داشتن وسواس شدید، خودشیفتگی، لجبازی، داشتن سوءظن و بدبینی، اعتیاد به برخی مواد مخدر، از عومل روانی به وجود آمدن خشم است که گاهی ریشه این عصبانیتها، آسیبهای روانی و مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب یا اختلالات خلقی مانند دوقطبی است، اسکیزوفرنی، زوال عقل و بیماری آلزایمر نیز موجب بروز خشم کنترل نشده و پرخاشگری میشود.
وی اضافه کرد: عوامل احساسی و شناختی یکی دیگر از عوامل ایجاد خشم است، تعبیر و تفسیر افراد از رویدادها، انتقاد پذیر نبودن ، مورد تایید و توجه قرار نگرفتن ، حساس و زود رنج بودن، قضاوتهای اشتباه، انتظارات بیجا و غیرمعقول و همچنین افکار و باورهای غلط و خطاهای شناختی، درمعرض فشار روانی قرار داشتن، شکست وناکامی و عصبانی شدن، یکی از نتایج ثانوی ناکامی است .
رییس اداره سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان گفت: ترافیک، احساس ازدحام جمعیت، سر و صدای بیش از حد از عوامل محیطی ایجاد خشم در افراد است.
وی افزود: روانشناسان معتقدند دیدن صحنههایی از خشونت در تلویزیون و یا پایگاه های اینترنتی، روی رفتار کودکان اثرات مخرب مشخصی را بر جای میگذارد، علت این تاثیرگذاری باورپذیری بالا و همچنین الگوپذیری کودکان از برنامه های تلویزیون است، به طوری که کودکان فکر می کنند اگر آنها نیز رفتاری مشابه رفتار نقش جنایتکاران تلویزیون داشته باشند مانند آنها میتوانند درون خود احساس قهرمان بودن داشته باشند.
وی، نشانه های پرخاشگری کودکان را لجبازی، کتک کاری، گاز گرفتن، خراب کردن اشیا عنوان کرد و افزود: با افزایش سن، پرخاشگری فیزیکی کاهش و پرخاشگری کلامی در کودکان افزایش می یابد.
حقیقت یادآور شد: تغذیه نامناسب نیز در بروز خشم بسیار موثر است، گرسنگی شدید، مصرف زیاد از حد گوشت قرمز، مصرف بیش از حد غذاهای آماده که خود میتواند منجر به احساس اضطراب و خشم می شود، مصرف کافئینها از جمله چای و قهوه، مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر، کمبود ویتامین بی12 و آهن، مسمومیت ناشی از سرب، می توانند عامل های ایجاد کننده خشم باشند.
وی یکی دیگر از عوامل ایجاد خشم را فرهنگ سنتی حاکم بر خانواده عنوان و تشریح کرد: در خانوادههای سنتی و مردسالار، در واقع کلیشه مردانه با رفتارهای پرخاشگرانه تعریف میشود و احتمال اینکه در آن محیط مردها به خودشان اجازه دهند که پرخاشگری کنند، بیشتر است.
وی ادامه داد: این مردان برای تثبیت هویت مردانه و رسیدن به خواستههای خود دست به رفتارهای خشونتآمیز میزنند، در این فرهنگ سنتی زنان اجازه عصبانی شدن ندارند و خشونتپذیر هستند و ظلم را تحمل میکنند، فرهنگی سنتی که نسل به نسل بین مادران و دختران جاری می شود.
وی افزایش سطح آگاهی زنان و کودکان از حقوق خود و همچنین آموزش رسانهها، را در از بین رفتن این شکل از خشونت موثر دانست و گفت: این شکل از خشونت اگرچه هنوز در بخش های سنتی جامعه وجود دارد ولی به مرور در حال کمرنگتر شدن است.
رییس اداره سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان در تشریح تربیت در دوران کودکی گفت: خیلی از موارد عصبانیت ریشه در ناکامیها، سرخوردگیها، محرومیتها، تنبیهها، تحقیر و تهدید و ترسهایی دارد که در دوران کودکی بر ما وارد آمده است.
حقیقت ادامه داد: در دوران کودکی بقای کودک وابسته به والدین است، بنابراین حتی اگر کودک بدون دلیل تهدید، تنبیه یا تحقیر شود، از آنجا که خانواده پدرسالار است و فرزند بدون فکر کردن باید گوش کند و فقط فرمانها را اجرا کند، بنابراین او سکوت میکند تا مورد نوازش و محبت قرار گیرد، اما همین کودک، وقتی روی پای خود ایستاد، بدون اینکه خودش متوجه باشد، حس طغیانگر و قدرتمند خشم را بر سر همسر، فرزندان خود خالی میکند.
وی تصریح کرد: کودکی که مدام مورد حمایت، توجه و محبتهای افراطی والدین خود قرار گرفته، در آینده همیشه حق را به خود داده و تصور میکند باید در همه کارها کامیاب شود و در صورت کامیاب نبودن سعی میکند با ساز و کار عصبانیت و پرخاشگری به خواستههای خود برسد.
لیلا حسن آبادی مادر 2 پسر هشت و 12 ساله در گفت و گو با ایرنا گفت: یکی از مشکلات اصلی من پرخاشگری فرزندانم با یکدیگر در خانه است.
وی افزود: فرزندانم تنها با یکدیگر و با دیگر اعضای خانواده نیز رفتار پرخاشگرانه ای دارند، همچنین در محیط های بیرونی مانند مدرسه و یا در مهمانی ها نیز به دنبال دعوا با یکدگیر یا با دیگر افراد هستند.
وی اضافه کرد: فرزندانم تنها به فیلم های سینمایی، برنامه های کودک و بازی های یارانه ای جنگی علاقه دارند در ابتدا بر این باور بودم که این موضوع طبیعی است، اما با گذر زمان متوجه شدم آن ها به دیگر موضوعات کمترین توجهی نشان نمی دهند و از کوچکترین زمان اوقات فراغت خود برای دعوا با یکدیگر استفاده می کنند.
وی گفت: رفتار پرخاشگرانه فرزندانم بعد از تماشای فیلم با موضوعات جنگی، تشدید می شود و علاوه بر رفتارهای نامناسب از الفاظ نامناسب نیز برای خطاب قرار دادن یکدیگر استفاده می کنند و این موضوع برای من و همسرم بسیار آزار دهنده است.
حسن آبادی افزود: در حال حاضر مهم ترین مشخصه بازی های رایانه ای حالت جنگی و مبارزه جویانه بیشتر آن هاست و در این بازی ها فرد قهرمان باید برای رسیدن به مرحله بعدی با نیروهای به اصطلاح دشمن می جنگد که این موضوع تاثیر بسیار منفی در کودکان من گذاشته است و آن ها خود را به جای آن شخصیت قهرمان می گذارند و می خواهند با همه بجنگند.
** والدین می توانند با استفاده از روشهای زیر کودکان خود را از خشونت مفرط تلویزیون و رایانه محافظت کنند
رییس اداره سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان در گفت و گو با ایرنا گفت: والدین باید نظارت دقیقی بر چگونگی استفاده کودکان داشته باشند، لازم است دقت کنند که مدت زمان تماشای تلویزیون یا استفاده از رایانه برای کودکان حداکثر 2 ساعت در روز است.
شهلا حقیقت افزود: والدین بهتر است هنگامی که برنامه های خشونت آمیز پخش می شود، یا کانال را عوض کنند یا تلویزیون را خاموش کنند و توضیح دهند که مشکل آن برنامه چیست و به گونه ای با منطق درخور فهم کودک ، آسیب و ضرر موجود در آن برنامه را توضیح دهند تا میل کودک یا اصرار او برای تماشای این گونه برنامه ها کاهش یابد.
وی ادامه داد: می توان قفل های الکترونیکی را در دستگاه تلویزیون کار گذاشت تا والدین به کمک آن بتوانند در برنامه هایی که تصور می کنند برای فرزندانشان مناسب نیست، اختلال ایجاد کنند.
وی فراهم کردن سرگرمیهایی همراه با فعالیت و تحرک بدنی برای کودکان را راه حل مناسب عنوان کرد و گفت: بهتر است والدین زمانهای آزاد را به فعالیتهایی مانند ورزش و رفتن به بوستان اختصاص دهند و همچنین میتوانند سرگرمیهای دیگری همچون خواندن کتاب و بازیهای فکری، برای کودک فراهم کنند و بهتر است پدر یا مادر نیز در انجام این کارها با کودک مشارکت و همراهی داشته باشند.
وی افزود: والدین باید با رایانه و طریقه استفاده از آن و تا حدی با بازی های رایانه ای و نحوه عملکردشان آشنا باشند و بدانند که هر بازی برای چه سنی است و با اتخاذ تدابیر صحیح اجازه ندهند که فرزندانشان از این بازی ها استفاده کنند یا دست کم استفاده از آن ها را به حداقل برسانند و دیگر این که آسیب های این گونه بازی ها را برایشان شرح دهند.
** چگونگی کنترل خشم و پرخاشگری
کارشناس ارشد روانشناسی بالینی در گفت و گو با ایرنا گفت: کسانی که عصبانی میشوند دستکم 2 مهارت حل مساله و ابراز خشم را ندارند، بنابراین لازم است با تغییر سبک زندگیشان این مهارتها را بیاموزند.
نازنین خیرخواهان افزود:
یادگیری خشم نیز نوعی مهرات است که نیاز به آموش دارد مانند مهارتهای دیگر زندگی و طبق نظر کارشناسان بروز خشم به شیوه ای که به خود فرد و دیگران آسیبی وارد نکند بهترین شکل کنترل و ابراز خشم به شیوه سازگارانه و بدون پرخاشگری است که موجب رضایت درونی فرد و اطرافیانش می شود.
وی اضافه کرد: پیشنهاد محققان در درجه اول کاهش سطح استرس با پیادهروی، دویدن، شنا، یوگا یا هرگونه فعالیت ورزشی و تمدد اعصاب و تمرینات تنفسی است.
** چند نکته برای کنترل خشم
کارشناس ارشد روانشناسی بالینی گفت: در ابتدا فرد باید بداند چه چیز باعث خشم او شده است، و سپس باید به دنبال جلوگیری از ایجاد چنین موقعیتها بود.
خیرخواهان افزود: فرد خشمگین در ابتدا بهتر است کمی قدم بزند تا خشم او فروکش کند، افراد بهتر در موقع عصبانیت از محل خشم دور شوند تا بتوانند عصبانیتشان را فراموش کنند و از این طریق میتوان کنترل احساسات را دوباره به دست آورد.
وی ادامه داد: با شناختن شخصیت و رفتارهای اطرافیان خود، بهتر میتوان با انتقادهای آنها کنار آمد و خشم خود را کنترل کرد.
وی تاکید کرد: هر فرد باید در پایان هر روز خشم خود را دور بیندازد و باید یاد بگیرد که با ترک موقعیت، خشم خود را نیز دور بریزد و بعد از آن به کارهایی بپردازد که به آن علاقه داشته و از آن لذت میبرد.
کارشناس ارشد روانشناسی بالینی اضافه کرد: افراد برای طغیانهای عصبی خود بهتر است عذرخواهی کنند و اگر عصبانیت فرد باعث شده است که به کسی بیاحترامی کند، باید از آن فرد معذرت بخواهد.
بهترین راهکار خالی کردن جامعه از تنش هایی مانند خشم، آموزش مهارت های مقابله با آن است، باید شهروندان بدانند که مهارت های رفتاری هم مانند دیگر مهارت ها مانند رانندگی قابل یادگیری و در زندگی کاربردی است.
7341/6103
گزارش: خدیجه سلطانی پور ** انتشاردهنده: مصطفی دهقان