چاپ کردن این صفحه
یکشنبه, 21 آذر 1395 ساعت 13:20

امسال یکی از طلایی ترین سال های فعالیت ایران در یونسکو بود

این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)
«فرهاد نظری» مدیر کل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعیِ سازمان میراث فرهنگی در گفت و گوی اختصاصی با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا با اشاره به دستاوردهای این سازمان در ثبت آثار و میراث فرهنگی، تاریخی و طبیعی کشور در سازمان یونسکو، امسال را از طلایی ترین سال های حضور و فعالیت ایران در این سازمان بین المللی دانست.
میراث فرهنگی به آثار باقی ‌مانده از گذشتگان اعم از ملموس (مانند بناهای تاریخی) و ناملموس (مانند آداب و رسوم یک منطقه) گفته می‌ شود که دارای ارزش معنوی و فرهنگی است؛ آثاری که بی شک باید برای حفظ آنها برای آیندگان کوشید.
میراث فرهنگی، سرمایه ای منحصر به ‌فرد، بدون جایگزین و دارای ارزش فرانسلی است. میراث به جا مانده از گذشتگان افزون بر پشتوانه مطالعات تاریخی، سرچشمه عادات، هنجارها، ارزش ها، سبک زندگی و به عبارتی بسترساز حیات ذهنی فرد و جامعه است.
ایران کشوری با قدمت طولانی و میراث فرهنگی بسیار غنی است و از این رو در ایران نیاز بیشتری برای حفظ این میراث احساس می شود. ثبت آثار ملی و میراث فرهنگی ایران در سازمان جهانی یونسکو (سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد)، یکی از مهم ترین گام ها در این مسیر است. ثبت آیین نوروز در روز دهم آذرماه جاری در یونسکو، اقدام مهمی بود که در راستای پاسداری از این سرمایه ملی به همت سازمان میراث فرهنگی صورت پذیرفت.
نظری مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعیِ سازمان میراث فرهنگی، در گفت وگوی اختصاصی با ایرنا، به توضیح روند ثبت آثار فرهنگی ملموس و ناملموس در سازمان یونسکو و تازه ترین دستاوردهای کشور در این زمینه پرداخت و بر اهمیت حفظ و احیای میراث فرهنگی و سپردن این امانت به آیندگان تاکید کرد.
در ادامه، متن کامل گفت وگو با نظری آمده است:

*** ایرنا: آیین نوروز چگونه و طی چه روندی در فهرست میراث فرهنگی ناملموس سازمان یونسکو به ثبت رسید؟
** نظری: در اجلاس جهانی میراث فرهنگی ناملموس که هر ساله در یک کشور برگزار می شود و امسال نیز از هفتم تا دوازدهم آذرماه در «آدیسابابا» پایتخت «اتیوپی» بر گزار شد، از ایران 2 پرونده مورد داوری قرار گرفت. این اجلاس در اجرای کنوانسیون سال 2003 میلادی سازمان جهانی یونسکو برگزار می شود؛ کنوانسیونی که هدف آن پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس جهان است. 2 پرونده ای که از ایران در اجلاس یاد شده مورد بررسی و داوری قرار گرفت عبارت بودند از پرونده نوروز و پرونده فرهنگ پخت نان های نازک چون لواش، فطیر، تیری و دیگر نان های نازک محلی.
پرونده نوروز چندین سال است که مطرح است و برای ثبت آن در یونسکو تلاش می شود. پیش تر در سال 2009 میلادی این پرونده در یونسکو به مدیریت ایران و با مشارکت 6 کشور دیگر ثبت شده بود. در سال 2014، سه کشور افغانستان، تاجیکستان و قزاقستان که قبلا عضو پرونده نوروز نبودند نیز متقاضی الحاق به آن شدند. قاعده این است که اگر عضو جدیدی بخواهد به پرونده اضافه شود باید همه اعضا دور هم جمع شوند و پرونده را از نو بنویسند و عکس ها، اسناد و رضایت نامه ها دوباره جمع آوری شوند. در سال 2015 هم 2 کشور عراق و ترکمنستان متقاضی مشارکت در پرونده شدند و ایران به عنوان متولی پرونده نوروز، جلسات مستمر و کارشناسی را با حضور نمایندگان تام الاختیار و کارشناسانِ پنج عضو جدید و هفت عضو قدیم این پرونده، در تهران برگزار کرد. سپس پرونده نهایی نوشته شد و برای بررسی به سازمان یونسکو فرستاده شد. یونسکو هم پس از 18 ماه بررسی، در اجلاس اخیر یعنی در روز دهم آذرماه نوروز را در فهرست میراث ناملموس جهانی به ثبت رساند. این اتفاق مایه مباهات و افتخار ما ایرانی هاست و دامنه و گستره نفوذ آیین نوروز را نشان می دهد. البته چند کشور دیگر از جمله مغولستان و چین هم متقاضی پیوستن به این پرونده شده اند که باید مذاکراتش انجام شود.

*** ایرنا: آیا امسال پرونده فرهنگ پخت نان های نازک چون لواش، فطیر و تیری که پیش تر از آن یاد کردید نیز در یونسکو به ثبت رسید؟
** نظری: بله بعد از ظهر دهم آذرماه، یعنی همان روزی که نوروز به ثبت رسید پرونده فرهنگ پخت نان های نازک هم در یونسکو ثبت شد. این پرونده نیز پرونده ای چندملیتی بود و با مشارکت پنج کشورِ ایران، آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکیه به مدیریت جمهوری آذربایجان تهیه شده بود که خوشبختانه به ثبت رسید.

*** ایرنا: کدامیک از میراث فرهنگی ملموس و ناملموس ایران تاکنون در یونسکو به ثبت رسیده است؟
** نظری: تاکنون 21 اثر در فهرست میراث ملموس و یازده اثر در فهرست میراث ناملموسِ جهانی به ثبت رسیده است. در میراث ناملموس، 2 اثر چندکشوری و بقیه ملی هستند. چندکشوری ها همان نوروز و فرهنگ پخت نان لواش است و مابقی آنها عبارتند از قالی بافی فارس، قالی بافی کاشان، ورزش زورخانه ‌ای، تعزیه، دانش ساخت لنج، نقالی ایرانی، موسیقی سنتی ایرانی، موسیقی بخشی‌ های خراسان، قالی‌ شویان مشهد اردهال.
از آثار به ثبت رسیده در فهرست میراث ملموس یونسکو نیز می توان به میدان نقش جهان اصفهان، بازار سنتی تبریز، چغازنبیل، تخت جمشید، تخت سلیمان، پاسارگاد، بم، سنگ نوشته های بیستون، مجموعه کلیساهای آذربایجان، آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، باغ ایرانی و ... اشاره کرد.

*** ایرنا: سازمان میراث فرهنگی در سال های اخیر چه راهبرد، برنامه و فعالیت هایی برای پاسداری و ثبت میراث فرهنگی ایران داشته است؟
** نظری: در سال 2011، نقالی یا هنر قصه خوانی و مهارت سنتی لنج سازی به عنوان 2 میراث در خطر در یونسکو ثبت شدند. این آثار از آن جهت به عنوان میراث در خطر به ثبت یونسکو رسیدند که در معرض کمرنگ شدن قرار داشتند. اما در طول چهار سال یعنی از سال 2011 تا سال 2016 اقدام هایی را در جهت پاسداری از این میراث انجام دادیم و در سال 2016 گزارش اقدام های پاسدارانه جمهوری اسلامی ایران را در قالبی که یونسکو از ما خواسته بود تدوین کردیم و برای این سازمان ارسال کردیم. سازمان یونسکو پس از بررسی این گزارش، در نشستی اقدامات پاسدارانه ایران را در جهت حفظ 2 میراث یاد شده تایید کرد و از جمهوری اسلامی برای این اقدامات مثبت تقدیر کرد.
این اقدام ها با هدف رونق، حفظ، ترویج و احیای 2 میراث نقالی و لنج سازی و با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان بنادر و دریانوردی و دیگر سازمان ها و نهادها انجام گرفته است. به طور کلی سال جاری یکی از درخشان ترین سال ها به جهت ثبت میراث فرهنگی ایران و معرفی آثار ایرانی به جهان بود. سازمان میراث فرهنگی در سال جاری پنج اثر را به ثبت جهانی رساند. اولین اثری که ثبت شد کتاب «عرفات العاشقین و عرصات العارفین» بود که در فهرست منطقه ‌ای برنامه «حافظه جهانی» یونسکو در خرداد ماه به ثبت رسید. این کتاب هم اکنون در موزه «مَلِک» تهران نگهداری می شود و کتابی تاریخی برای دوره صفویه است.

*** ایرنا: آیا سازمان میراث فرهنگی دستاوردی نیز در زمینه ثبت میراث طبیعی کشور داشته است؟
** نظری: بیابان لوت و قنات های ایرانی آثار مهمی بود امسال به ثبت تاریخی رسید. بیابان لوت اولین اثر میراث طبیعی ایران است که به ثبت رسید و جزو بزرگترین پهنه های طبیعی کشور به شمار می رود. پرونده قنات های ایرانی هم شامل 11 قنات مهم ایران بود که به ثبت رسید و مفهوم قنات به عنوان مفهومی ایرانی در این پرونده ثبت شد. از این رو، امسال به ویژه با ثبت آیین نوروز، یکی از طلایی ترین سال ها برای ایران در یونسکو بود. میراث فرهنگی جایگزینی ندارند پس باید برای حفظ، احیا و ثبت آنها برای آیندگان کوشید.

*** ایرنا: ثبت میراث فرهنگی در یونسکو چه چالش ها و مشکلاتی پیش رو دارد؟
** نظری: سهمیه بندی یونسکو برای ثبت میراث فرهنگی کشورها، یکی از مهمترین موانع پیش روی ثبت آثار ملی و فرهنگی است. یونسکو برای کشورها در زمینه ثبت آثارشان محدودیت هایی را قایل است. به عنوان مثال کشورها فقط هر 2 سال یک بار می توانند یک پرونده به یونسکو معرفی کنند و در آنجا به ثبت برسانند. امسال طبق سهمیه بندی یونسکو، ایران برای ثبت آثار فرهنگی سهمیه ای نداشت اما چون هر 2 پرونده نوروز و فرهنگ پخت نان های نازک پرونده های چند کشوری و چند ملیتی بودند در یونسکو به ثبت رسیدند. لازم به ذکر است که پرونده های چندکشوری مشمول قاعده سهمیه بندی نیست و خوشبختانه ما در سالی که سهمیه ای در یونسکو نداشتیم توانستیم دو پرونده بسیار عظیم و مهم را به ثبت برسانیم.

*** ایرنا: اکنون کدامیک از میراث فرهنگی ایران در دست بررسی برای ثبت در یونسکو است؟
** نظری : ما برای سال آینده پرونده چوگان را در دست بررسی داریم. پیش تر کشور آذربایجان یک گونه خاص از چوگان را در یونسکو ثبت کرده است اما در پرونده ای که ما می کوشیم در یونسکو به ثبت برسانیم، چوگان به مفهوم عام آن مطرح است و پیش بینی می شود کشورهای زیادی به آن بپیوندند. همچنین پرونده هنر نواختن و ساختن کمانچه را با جمهوری آذربایجان به طور مشترک تدوین کرده و به یونسکو فرستاده ایم و انتظار می رود سال بعد این پرونده ها بررسی و داوری شوند.

*** ایرنا: آیا همانند نوروز اراده ای برای ثبت دیگر آیین های باستانی ایران وجود دارد؟
** نظری: بله. ما درخواست ثبت آیین یلدا را به یونسکو اعلام کرده ایم و اگر کشورهای دیگر بخواهند که به این پرونده ملحق شوند، ما حاضریم با مشارکت آنها و با مدیریت خودمان پرونده یلدا را تدوین کنیم و به یونسکو ارسال کنیم. یونسکو صفحه فراخوانی را تعریف کرده که ما در آن صفحه پرونده خود را برای ثبت یلدا قرار داده ایم و اگر کشوری تمایل داشته باشد می تواند به این پرونده پیوسته و اعلام آمادگی کند. آیین های مختلف برای ارسال به یونسکو جهت ثبت، باید در کمیته های مربوطه بررسی شوند و تایید شوند زیرا یونسکو محدودیت هایی دارد و نمی توان هر پرونده ای را برای ثبت به این سازمان ارسال کرد.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
خبرنگار:مهتاب افشین نسب** انتشاردهنده: سیدمحمد موسی کاظمی **پژوهشم**9282** 9279

اطلاعات تکميلي

خواندن 1089 دفعه
خبرنگاران کتاب

آخرین‌ها از خبرنگاران کتاب