امام حسن عسکری(ع)؛ منادی مکتب انتظار

امام حسن عسکری(ع) در 232 هجری در شهر مدینه دیده به جهان گشود و در محضر امام هادی(ع) پدر بزرگوار خویش با بهترین صفت های انسانی و سیره ائمه معصومین(ع) آشنا شد و اینگونه در سال های بعد پیشوایی شیعیان را بر عهده گرفت. «هادی، خالص، زکی، سراج، تقی و عسکری» از جمله لقب های امام یازدهم شیعیان(ع) و «ابومحمد» کنیه ایشان است.

این امام همام، رسالت سنگین امامت را با شهادت امام دهم شیعیان(ع) در 254 هجری بر عهده گرفت. امام هادی(ع) درباره پیشوایی امام حسن عسکری(ع) می فرماید: «فرزندم ابو محمد، اصیل ترین چهره خاندان نبوت و استوارترین حجت(خدا) است. او بزرگِ فرزندانم و جانشین من است و امامت و احکام به سوی او بازمی گردد.»

خلیفه های بنی عباس که همواره امامان معصوم(ع) را مانعی برای دستیابی به خواسته های نادرست خود می دانستند، از هیچ تلاشی برای ایجاد فشار و اختناق بر آنان دریغ نمی کردند و پیروان و اطرافیان آنان را نیز زیر نظر می گرفتند. این سخت گیری ها در دوره امام حسن عسکری(ع) بیش از پیش افزایش یافت به گونه ای که این امام معصوم(ع) در دوره امامت شش ساله خویش متحمل رنج بسیاری از حکومت عباسیان شد.

روشنگری های امام یازدهم(ع) در میان مسلمانان و کوشش های ایشان برای گسترش دین اسلام و برقراری عدالت؛ کینه خلفای بنی عباس را بیشتر کرد و به همین دلیل چندین بار امام(ع) را زندانی کردند اما با وجود این اعمال دستگاه حکومت، امام حسن عسکری(ع) همواره با تدبیر و درایت در برابر حاکمان ظالم و مستبد می ایستاد و در آن شرایط سخت، وظیفه روشنگرانه خویش در بیداری مردم و آشنایی آنها با اسلام حقیقی را انجام می داد.

نظارت شدید حکومت بنی عباس بر ارتباط های امام حسن عسکری(ع) سبب شد تا دوستداران و پیروان ایشان به سختی بتوانند با امام(ع) ارتباط برقرار کنند. به همین منظور یازدهمین پیشوای شیعیان علاوه بر ارتباط پنهانی با شاگردان خویش، نمایندگانی را از شخصیت های برجسته جهان اسلام در شهرهای مختلف بر می گزید تا ارتباط خود را با پیروان و مسلمانان از این راه ادامه دهد.

سرانجام معتمد عباسی روشنگری های آن امام والامقام را برای اعتلای دین اسلام برنتافت و تصمیم به قتل ایشان گرفت و سرانجام امام حسن عسکری(ع) را در هشتم ربیع الاول 260 هجری مسموم کرد و به شهادت رساند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز شهادت امام حسن عسکری(ع) با «حجت الاسلام جلیل جعفرزاده» مدرس دانشگاه قم و نویسنده کتاب های دینی و مذهبی به گفت وگو پرداخت.

حجت الاسلام جعفرزاده درباره سال های کودکی امام یازدهم(ع)، گفت: امام حسن عسکری(ع) در مدینه پا به عرصه وجود گذاشت و علم و دانش را از محضر امام دهم(ع) آموخت و در دامن پر مهر مادرش که از وی به نام های سلیل، حدیثه و سوسن یاد شده است، رشد و پرورش یافت. این امام همام(ع) در نوجوانی به همراه پدر خویش و به دستور متوکل عباسی رهسپار عراق شد و به زندگی در این دیار ادامه داد.

امام حسن عسکری(ع) با بهره گیری از دریای فضل و دانش امام هادی(ع) خود را برای عهده دار شدن رسالت امامت در آینده آماده ساخت و پس از شهادت پدر در 254 هجری، زمام پیشوایی شیعیان را در حکومت متوسل عباسی به دست گرفت و در سامرا و زیر نظر حکومتی مستبد، تلاش خویش را برای روشنگری مردم، تبیین دین اسلام و آیین پاک رسول اکرم(ص) به کار بست.

این مدرس دانشگاه اظهار داشت: امام(ع) تا زمان حکومت معتمد عباسی و شهادت خود در سامرا و در محله ای به نام عسکر به معنی لشکرگاه زندگی کرد. خلفای عباسی ایشان و پدر بزرگوارشان امام هادی(ع) را به این منطقه آورده بودند تا بهتر بتوانند آنها را کنترل کنند و زیر نظر داشته باشند. آن نواحی به دلیل نظارت شدید ماموران حکومت به صورت پادگان درآمده بود و به همین علت امام یازدهم(ع) به عسکری مشهور شد. این مراقبت ها آن چنان بود که امام حسن عسکری (ع) هیچ گاه نتوانست به سفر حج برود و از سامرا خارج شود.

وی تربیت شاگردان برجسته را یکی از رسالت های مهم امام حسن عسکری(ع) در حفظ و شناساندن دین اسلام دانست و تصریح کرد: ایشان توانست با وجود نظارت شدید و سختگیری های حکومت، 200 شاگرد خاص را که از سرزمین های مختلف در محضر آن بزرگوار حضور می یافتند، تربیت کند، افراد دانش آموخته ای که بسیاری از آنان در شهرها و کشورهای خویش به ترویج دین اسلام پرداختند. آن طور که در کتاب های تاریخی نقل شده است، برخی از آنها از شاگردان امام هادی(ع) بوده اند که پس از شهادت امام دهم(ع) به ایشان پیوسته اند و چون امام یازدهم(ع) زیر نظر حکومت عباسی بود شاگردان خود را به شکل های گمنام و پنهانی پرورش می داد و «داوود بن قاسم بن اسحاق و احمد بن اسحاق قمی» از برجسته ترین آنها محسوب می شوند.

حجت الاسلام جعفرزاده در ادامه افزود: تربیت چنین افراد شایسته ای یک جنگ نرم به شمار می رود که از دوره امام سجاد(ع) ایجاد شد و ایشان توانست افرادی عالم را با علم خویش پرورش دهد، مسیری که به وسیله امامان معصوم پس از این امام معصوم(ع) پیش گرفته شد و امام یازدهم(ع) نیز با ادامه این راه به عنوان سنتی پسندیده یک حرکت بزرگ علمی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را به انجام رساند.

این مدرس دانشگاه از دیگر خدمت های آن امام همام را به جامعه شیعیان، مبارزه های روشنگرانه ایشان با فرقه های مذهبی دروغین اشاره کرد و گفت: در زمان امام حسن عسکری(ع) و پیش از ایشان نیز مذهب های دروغین زیادی ایجاد شده بودند که تلاش داشتند مسلمانان را به گمراهی بکشانند اما هر یک از ائمه معصومین(ع) در دوره امامت خویش اجازه این کار را به آنان نمی دادند و با تبیین آخرین دین الهی کوشش خود را برای معرفی دین حق به مردم به کار بستند. پیشوای یازدهم شیعیان(ع) نیز در این راستا کوشش های فراوانی انجام داد و به وسیله شاگردان خویش مذهب جعفری را به مردم شناساند.

وی با اشاره به فراهم سازی شرایط غیبت امام زمان(عج) به وسیله امام یازدهم(ع)، یادآور شد: بحث غیبت حضرت مهدی(عج) از زمان پیامبراکرم(ص) مطرح شد و حدیث های زیادی از آن دوره تا هنگام تولد ایشان موجود است. بیشترین فعالیت برای فراهم آوردن زمینه غیبت امام دوازدهم(عج) در دوره امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) صورت پذیرفت. زندگی کردن این دو امام معصوم در تبعیدگاه باعث شد بسیاری از مردم نتوانند آنان را از نزدیک ببینند. این امر کمک بسیاری کرد تا مسلمانان حتی اگر امام خویش را نتوانند مشاهده کنند باز هم وجود ایشان را قبول داشته باشند. گاهی وقت ها نیز امام دهم و یازدهم(ع) با استفاده از ولایت تکوینی که به وسیله خداوند متعال به ایشان داده شده بود، خود را در میان مردم غیب می کردند تا آنان با غیبت آشنا شوند و این امر را در هنگام غیبت امام زمان(عج) غیرممکن ندانند.

حجت الاسلام جعفرزاده با اشاره به تربیت و آموزش چهار نایب امام دوازدهم(عج) به وسیله امام هادی(ع) و پس از ایشان در محضر امام حسن عسکری(ع)، بیان داشت: این دو امام بزرگوار «ابو عمرو عثمان بن سعید عَمری، ابو جعفر محمد بن عثمان بن سعید، ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی و ابوالحسن علی بن محمد سمری» را با آگاهی از غیبت امام عصر(عج) پرورش دادند تا در دوره غیبت بتوانند پاسخگوی پرسش های مردم درباره این امام همام(ع) باشند و به وسیله آنها ارتباط میان مردم و آخرین امام برقرار شود.

وی درباره سخت گیری های حکومت بر پیشوای یازدهم شیعیان(ع) گفت: فشارهای خلیفه های بنی عباس در دوره امامت امام حسن عسکری(ع) به دلیل قدرت یافتن شیعیان و آگاهی داشتن دشمن از مساله مهدویت بر این امام همام و پیروان ایشان هر روز بیشتر می شد زیرا از یک جهت آموزش های آن امام بزرگوار(ع) سبب شده بود که مردم با آگاهی بیشتر از امور مسلمانان و شناخت ظلم و ستم بنی عباس هر روز با یکدیگر متحدتر شوند و به انسجام بیشتری دست یابند و از طرف دیگر عباسیان که بر پایه روایت هایی معتبر در انتظار تولد آخرین امام بودند مراقبت های بیشتری را به عمل می آوردند تا اگر فرزند پسری در خانه ایشان تولد یافت او را از میان ببرند.

این مدرس دانشگاه در پایان گفت: سرانجام خلیفه عباسی که روشنگری های امام یازدهم(ع) عرصه را بر وی تنگ کرده بود با طراحی یک نقشه امام(ع) را به شهادت رساند اما راه آن امام معصوم به وسیله پیشوای دوازدهم شیعیان(ع) ادامه یافت و روزی خواهد آمد که بساط ظلم و جور به وسیله ایشان برچیده خواهد شد و صلح و عدالت در جهان برقرار می شود.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مرضیه دهقانی** انتشاردهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9165**2002**9131
*ایرنا مقاله کانالی برای انعکاس مقاله های اندیشکده ها - پژوهشکده ها - دانشکده ها - مراکز تحقیقاتی و رسانه های ایران و جهان*