چرا فقط تهران؟ چرا فقط 10 روز؟

به گزارش عصر یکشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، بیست وهشتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در شرایطی از 16 اریبهشت ماه 1394 کار خود را آغاز کرد که رویکردهای نوین فرهنگی در سیاست های کلان دولت یازدهم نه تنها باعث انبساط خاطر فعالان عرصه فرهنگ و هنر شده که با فعالیت های صورت گرفته طی دو سال اخیر بار دیگر حوزه های فرهنگ و هنر کشور از جمله کتاب و کتابخوانی با رشد اقبال مردم به عنوان اصلی ترین مصرف کنندگان کالاهای فرهنگی و هنری مواجه شده است.

هر چند همواره سیاست های انقباضی در عرصه فرهنگ و هنر نتوانسته سیاستمداران و دست اندرکاران مسائل کلان کشور را به اهداف و آرمان های مدنظرشان نزدیک کند اما بی اغراق اگر فراز و فرودهای اینچنینی در عرصه سیاست گذاری فرهنگ و هنر کشور طی سال های پس از انقلاب وجود نداشت بدون شک پویایی و حیات بخش های مختلف هنری ایران آنگونه که امروز از مرزهای کشور پا را فراتر گذاشته نبود و چه بسا در صورت ایده آل بودن شرایط و یا نقطه مقابل آن یعنی سخت گیری های فراوان محصولات فرهنگی و هنری کشور امروز طرفداران مردمی خود را از دست داده بود.

به زعم قاطبه کارشناسان فرهنگی و منتقدان امر هنر، سیاست دولت های مختلف حاکم بر نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران و تاثیر آنها بر فضای فرهنگ و هنر جامعه در کمترین شکل بازدهی کلان خود، سنگ محکی جدی در اختیار مردم قرار داده تا آنها با سبک و سنگین کردن برنامه های سیاسی دولت ها و بازخورد آن تفکرات در امر تولیدات هنری بتوانند دوره هایی از فضای فرهنگ و هنر کشور را مطلوب و فرازهای از آن را با آسیب هایی خرد و کلان ارزیابی کنند.

به هر حال نمایشگاه بین المللی بیست و هشتم کتاب تهران در حقیقت نخستین دوره این رویداد است که صفر تا صد آن طبق سیاست های فرهنگی دولت یازدهم (دولت تدربیر و امید) برگزار شده است و شکستن رکودهای متعدد از میزان حضور کشورهای خارجی و ناشران بین المللی گرفته تا تعدد ناشران داخلی و اقبال و استقبال عمومی از این رخداد خود موید رضایتمندی مردم از برگزاری این دوره از نمایشگاه است.

اما برای به دست آوردن شمای کلی از این میزان رضایت و البته شنیدن برخی آسیب ها و نقدهای مردمی از برگزاری این رویداد فرهنگی نزد مخاطبانی رفتیم که در لیست بازدیدکنندگان و خریداران محصولات این دوره از نمایشگاه کتاب نام خود را در حافظه آماری و تاریخی بیست و هشتمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران به ثبت رسانده اند.



** امید به بهبود امر اطلاع رسانی

مهدی عظیمی دانشجوی سال آخر کارشناسی حقوق یکی از هزاران دانشجویی است که برای تهیه کتاب های درسی و طیف دیگر دامنه مطالعاتی خود پا به نمایشگاه گذاشته است و در حالی که لیست بلندی از کتاب های مد نظرش را در دست دارد مدام در حال بالا و پایین کردن نقشه نمایشگاه است تا ناشران مد نظر خود را در دو بخش دانشگاهی و عمومی پیدا کند.

عظیمی در گفت و گو با ایرنا ضمن تاکید بر این مساله که بیش از هفت سال است که مشتری پر و پا قرص این نمایشگاه است می گوید: ارتباطم با کتاب ربطی به دانشجو بودنم ندارد و به دلیل آنکه خانواده ام فرهنگی هستند همواره یک پای فعالیت های فرهنگی خانه ما انس و ارتباط با کتاب بوده است.

وی همچنین با نشان دادن لیست بیست و چند موضوعی خود تاکید می کند که تنها یک سوم از آثار حاضر در این لیست مربوط به دروس دانشگاهی وی است و مابقی کتاب هایی در زمینه ادبیات و تاریخ معاصر است که با توجه به ذائقه خود و همچنین افراد خانواده اش تلاش در تهیه آن دارد.

این دانشجوی سال آخر رشته حقوق با بیان این مساله که گستردگی و وسعت نمایشگاه بین المللی ثابت می کند که امر اطلاع رسانی و نحوه چینش غرفه ها باید به گونه ای باشد که مخاطبان در کوتاه ترین فاصله زمانی بتوانند ناشران وغرفه های مد نظرشان را پیدا کند ، می افزاید: مساله اطلاع رسانی، تبلیغات و همچنین راهنمایی مردم در این نماییشگاه همواره یکی از چشم اسفندیارهای برنامه ریزی مسئولان آن بوده و امسال نیز با توجه به تعدد و تکثر برنامه های اطلاع رسانی باز هم مخاطبان در یافتن ناشران مد نظر خود با تنگناهای اطلاع رسانی مواجه هستند.

وی تاکید می کند: برای من دانشجو که در روزهای نزدیک به امتحانات پایان ترم مجبور می شوم یک روز کامل وقت خود را برای حضور در این نمایشگاه صرف کنم از دست دادن این فرصت باید بهای مطلوبی داشته باشد اما متاسفانه با وجود تغییرات هر ساله در نحوه چینش غرفه ها و همچنین آسیب هایی که در طراحی نقشه و یا ثبت اطلاعات در سامانه های رایانه ای اطلاع رسانی نمایشگاه وجود دارد هیچ گاه موفق نمی شوم تا با یک بار حضور، 100 درصد آثار مدنظرم را تهیه کنم.



** ضرورت تعدد نمایشگاه ها در سطح کشور

همین طور که در حیاط شبستان مشغول رصد مخاطبان و مردم حاضر در جشن کتاب ایران بودم، چشمم افتاد به طلبه جوانی که عبای خود را روی زمین پهن کرده بود و در یک سو کتاب های خریداری شده خود را قرار داده بود و در سوی دیگر لیست بلند بالایی را مشغول بالا و پایین کردن بود تا متوجه شود در خرید چه آثاری موفق بوده و چه کتاب هایی از لیست وی باقی مانده اند.

برای گفت و گو نزد او رفتم که علاوه بر روی خوش من را به لیوانی چای میهمان کرد که از فلاسک همراه خود در کوله پشتی بزرگی که به همراه داشت برایم آماده کرد.

مجتبی جوشانی نام طلبه جوان بود که می گفت به همراه چهار تن از طلبه های مدرسه علمیه کاشان برای تهیه کتاب های مد نظر حوزه محل تحصیل شان رنج مسافرات به پایتخت را بر خود هموار کرده است و تاکید داشت با توجه به تعداد آنها باید تا پایان نمایشگاه تمامی کتاب ها را تهیه کنند و به کاشان برگردند، چرا که ترجیح می دهند هزینه یک شب اقامت در تهران را که مبلغ کمی هم نیست صرف خرید کتاب کنند.

این روحانی جوان که گفت و گو با خبرنگار ایرنا را به شرط پذیرایی مختصر و همراهی کردن وی در چای خوردن پذیرفته بود همین طور که با آداب خاصی و ذکری هر جرعه چای خود را می نوشید با آهی بلند گفت: نمی دانم چرا چنین نمایشگاهی با چنین استقبال و وسعتی تنها 10 روز در سال برگزار می شود و بعد هم تمام؛ این مشکل یک سال و دو سال نیست، خدا رو شکر هر ساله این نمایشگاه برگزاری می شود و هر سال هم استقبال و میل مردم به تهیه و مطالعه کتاب افزایش می یابد.

جوشانی با تاکید بر درک سختی های برنامه ریزی چنین رخدادهایی با این گستردگی و هماهنگی های لازم برای برپایی آن می گوید: این یکی از وطایفی است که مسئولان با علم به غایت خدمت رسانی به مردم آن را بر خود هموار می کنند و بدون شک رضایت مردم باید رضایت آنها را نیز به دنبال داشته باشد و دقیقا به همین دلیل است که هر ساله از زبان همین مردم به خصوص کسانی که دور از پایتخت هستند عنوان می شود که برگزاری 10 روزه این نمایشگاه آن هم فقط در تهران نمی تواند پاسخگوی سیل مخاطبان به یار مهربان باشد.

این طلبه جوان با اشاره به رابطه و انس نزدیک ایرانیان به کتاب و اشاره به تلاش مسئولان برای افزایش سرانه مطالعه در کشور خاطرنشان می کند: باید بپذیریم برگزاری چنین گردهمایی های علاوه بر جاری ساختن فضای فرهنگی در کشور در حقیقت نوعی جرقه برای تشویق مردم به حضور گسترده تر در برنامه های فرهنگی است و آمار فروش میلیاردی نمایشگاه و رضایت ناشران از برگزاری این رخداد خود موید افزایش استقبال مردم به کتاب در کشور طی برگزاری این رویداد است.

وی تصریح می کند وقتی تعداد برگزاری این چنین نمایشگاه هایی افزایش یابد و میزبانی آن در سطح کشور پخش شود بدون شک هم رضایت ناشران و فعالان کتاب را با خود به همراه خواهد داشت و هم پاسخ مثبتی به میل رو به افزایش مطالعه در جامعه خواهد بود.



** توجه به آثار دانشگاهی عرضه شده

سوگل رضاییان دیگر مخاطب این نمایشگاه است که با چند کیسه در دست و گوشی همراهی که میان گوش و شانه اش به سختی آن را فشرده در حال خارج شدن از سالن ناشران دانشگاهی است، او نیز گفت و گو با ایرنا را می پذیرد و تاکید می کند حرف هایش بدون کم و کاست و تنها به عنوان یک شهروند منعکس شود و به گوش مسئولان برسد.

وی با بیان آنکه مدرس دروس دانشگاهی در یکی از آموزشگاه های پایتخت است می گوید: حضورم در نمایشگاه تنها منحصر به خرید کتاب نیست؛ چرا که تجمیع ناشران دانشگاهی ایران زیر چتری واحد به افرادی مثل من و دانشجویان کمک می کند تا با تازه ترین آثار و تنوع آنها در موضوع مد نظرشان آشنا شوند که البته این مساله در کنار حسن افزایش اطلاعات کار انتخاب کتاب ها را به دلیل تعدد و تکثر سخت هم می کند.

این مدرس دروس کنکور البته انتقادی هم به بخش ناشران دانشگاهی دارد و می گوید: هر ساله از طریق رسانه ها و به خصوص رادیو و تلویزیون برنامه های متعددی تولید و پخش می شود که طی آن عنوان می شود بسیاری از کتاب های دانشگاهی و آموزشی از سطح استاندارد دانش مدارس و دانشگاه های ما پایین تر هستند و اصطلاحا آثار بازاری هستند اما باز هم مسئولان نمایشگاه بدون توجه به کیفیت این آثار اجازه عرضه تمامی این دست از کتاب ها را در نمایشگاه می دهند و بسیاری از دانش آموزان و دانشجویان نیز بدون توجه به کیفیت اثر مد نظر و تنها به سبب ارزان بودن برخی آاثر دست به انتخاب می زنند که در نهایت تنها ضرر مالی عایدی آنها است و دیگر هیچ.

رضاییان همچنین با رد این نکته که کتاب های آموزشی و کمک آموزشی تنها به تقویت روحیه رسیدن به مقصد از طریق کوتاه ترین راه به دانشجویان و دانش آموزان کمک می کند و ارزش دیگری ندارند می افزاید: بسیاری از مسائل در زمینه علم در شاخه های مختلف نیازمند تکرار و تفهیم بیشتر هستند و نباید فراموش کنیم که سطح درک و دریافت دانش آموزان و دانشجویان با یکدیگر متفاوت است؛ وقتی دانش آموز و دانشجو بداند رسالت وی دانش اندوزی و جستجوی علم است دیگر به فکر تقلب و استفاده ابزاری از کتاب های کمک آموزشی نیست و به آنها به چشم یاریگر نگاه می کند.



** کتاب رو دوست دارم

آرمیتا اسلام زاده کودک خردسالی است که در یک دست چند کتاب قصه کودکان دارد و در دست دیگر بستنی ، که البته با دقت و وسواس مشغول خوردن آن است.

بعد از اجازه از پدرش برای صحبت کردن با او روی پاهایم می نشینم تا چشم در چشم او شوم و هم قدش و می پرسم چند ساله است که با همان صدای کودکانه و جذبه ملچ ملچ کردن بستنی در دهانش می گوید شیش سالمه و قبل از مدرسه؛ که پدرش سخن او را اصلاح می کند و می گوید: پیش دبستانی!

از او درباره کتاب می پرسم و می گوید: کتاب رو دوست دارم، هر شب مامان برام قصه می خونه تا بخوابم، بعضی وقت هام مامان خوابش می بره و من خودم از کتاب براش قصه می گم؛ پدر آرمیتا که نمی داند در برابر این صراحت و صداقت لهجه دخترش چه کند تنها شانه هایش بالا می اندازد و می گوید: شرایط زندگی سخته و ما هر دو کار می کنیم و به هر حال خستگیه دیگه!

می گویم می دانم.

همین که واژه خستگی از زبان پدر خارج می شود، دختر شش ساله رو به روی من می گوید: من هم خسته شدم، توی سالن کتابا خیلی گرمه و خیلی شلوغه، کولر هست اما کمه، منم خسته شدم به خدا!

با شنیده این جمله صادقانه و معصومانه همراه پدر دختر بلند می خندیم!

از آرمیتا درباره کتاب هایی که دوست دارد سوال می کنم و در حالی که بستنی را به پدرش می دهد، کتاب هایی که خریده را به من نشان می دهد و می گوید: من شعر رو بیشتر دوست دارم و شعرهایی که با عکس ها و نقاشی های خوشگل باشه رو بیشترِ بیشتر دوست دارم، می خوای برات شعر بخونم؟

حال من که به عنوان خبرنگار و پرسشگر در برابر این پرسش معصومانه قرار گرفته بودم تنها روی زمین می نشینم و می گویم بخوان و او هم شعر یکی از داستان هایش را برایم می خواند و من دریغ می خورم که چرا حتی یک شکلات در جیبم ندارم که به عنوان تشویق به او بدهم و بعد هم خداحافظی و خیره شدن به دور شدن آرمیتا و پدرش تنها جذابیت آن لحظه برای من است و تمام.

در بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب تهران حدود 3000 ناشر داخلی و نزدیک به 2800 ناشر خارجی حضور دارند.

همچنین کشور عمان مهمان ویژه این دوره از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بوده و قرار است برنامه های خاصی در این نمایشگاه اجرا کند. وزرای فرهنگ کشورهایی چون قطر، عمان و بنگلادش و مسئولان نمایشگاه های بلونیا، فرانکفورت و پاریس نیز در این نمایشگاه شرکت خواهند کرد.

بیست و هشتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که از 16 اردیبهشت ماه در مصلی امام خمینی(ره) با شعار «خواندن، گفت و گو با جهان» اغاز شده تا 26 همین ماه ادامه خواهد داشت.

فراهنگ**9266**1601**