مساله قرارداد نشر و شیوه پرداخت

شرکت کنندگان در این نشست که شنبه نوزدهم اردیبهشت با موضوع «قرارداد های نشر: با تاکید بر شیوه های پرداخت » برگزار شد، هر یک از چند و چون نگارش قرارداد نشر و چگونگی مفاد و بایدها و نبایدهای آن سخن گفتند. مجید رهبانی به عنوان دبیر این نشست، نخست بر برآورده شدن خواسته ها و انتظارات 2 طرف قرار داد تاکید کرد و گفت: رعایت حقوق ناشر و نویسنده در قراردادها، اصل و بنیان است و خواسته های 2 طرف باید به صورت نسبی محقق شود.

وی افزود: نخستین انتظار نویسنده از ناشر، انتشار به موقع کتاب بدون هیچ تاخیری است. نکته ی دیگر بحث رعایت حقوق معنوی مولف است؛ به این معنا که ناشر تا حدی می تواند در اثر نویسنده دست ببرد و تغییراتی در آن ایجاد کند که این موارد می بایست در قراردادها ذکر شود.

سردبیر نشریه ی «جهان کتاب» همچنین از بازچاپ کتاب و پرداخت به موقع حقوق مولف سخن به میان آورد و گفت: بازچاپ کتاب نقطه ی حساس پدیدآورندگان است و باید در قرارداد های میان مولفان و ناشران ، این موضوع به صورت شفاف مشخص شود اما متاسفانه مشاهده شده که ناشران بندی به قرارداد می افزایند مبنی بر این که اگر صاحب اثر، اثر خود را در اختیار بگیرد، قرارداد فسخ می شود. همچنین موعد پرداخت حقوق مولف در قرارداد ها باید مشخص شود و به صورت دقیق در موعد مشخص شده ، پرداخت ها صورت بگیرد .

اصلی ترین اعتراض پدیدآورندگان اثر، رعایت نشدن حقوق نشر است که رهبانی به آن اشاره کرد و گفت: یکی از اعتراض های متدوال میان پدید آورندگان داستان یا نمایشنامه که بیشتر آنان نویسندگان معاصر هستند این است که ما فقط حقوق نشر کاغذی مان را به ناشر واگذار می کنیم . اما در قرارداد هایی که بین ما و ناشران تنظیم می شود سایر حقوق مربوط به اثر مثل تهیه فیلم و تئاتر هم به ناشران واگذار می شود.



*** مشخصه ی قرارداد خوب؛ رعایت تمام جزییات

موسس نشر مرکز از دیگر سخنرانان این نشست بود که نخست به ویژگی های قرارداد خوب اشاره کرد و گفت: قراردادی خوب است که حداقل جزییات هر یک از مباحث را پیش بینی کرده باشد و این نوع از قرارداد است که می تواند در بازار راکد کنونی، جلوی بسیاری از سوء تفاهم ها و تفسیرهای شخصی را بگیرد.

ذکر مشخصات کامل مولف یا نماینده ی حقوقی وی از دیگر مشخصه های یک قرارداد خوب بود که علیرضا رمضانی به آن اشاره کرد و گفت: نوشتن مشخصات کامل شخص حقوقی یا نماینده ی آن و ذکر نحوه ی پرداخت حق الزحمه اصول مهم قرارداد خوب است اما متاسفانه قراردادهایی که اکنون موجودند یا بسیار کلی و مختصر هستند یا آنقدر طولانی و پیچیده هستند که اصلا قابل فهم نیستند.

رمضانی تاکید کرد: باید جنبه عمومی، حقوقی و مالی قرارداد ها مشخص شود و بعد از امضای قرارداد و پرداخت پیش پرداخت ، محدوده زمانی برای چاپ کتاب تعیین و ذکر شود که بعد از اتمام این محدوده زمانی، ناشر حق انتشار اثر را ندارد.

از نگاه این فعال عرصه ی نشر، یک قرارداد خوب حدود پنج یا شش صفحه دارد و یک قرارداد بهتر حدود 8 صفحه دارد اما قراردادهای کنونی به دلیل اینکه فقط برکلیات تاکید دارند؛ نصف صفحه هستند که باعث ایجاد اختلاف می شوند.

موسس نشر مرکز همچنین عنوان کرد: به طور کلی قرارداد ها باید تابع قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان باشد اما متاسفانه بسیاری از نویسندگان، ناشران و هنرمندان از این قانون بی اطلاع هستند که همین امر می تواند مشکلات و اختلافات زیادی در حوزه نشر به وجود آورد. باید در نظر داشت که قرارداد ها بین 2 طرف محرمانه هستند و غیر از شرایط اضطراری و قانونی، شخص دیگری اجازه ورود به آن را ندارد.

رمضانی در ادامه ی سخنان خود از نحوه ی پرداخت ها و تفاوت آن در ایران و سایر کشورهای جهان سخن به میان آورد و اظهار داشت: در سایرکشورهای جهان، پرداخت ها براساس میزان فروش کتاب ها صورت می گیرد نه براساس میزان کتاب تولید شده؛ به این معنا که در سال مالی که مردادماه هر سال است، ناشر اقدام به ارسال اظهارنامه یی رسمی به نویسنده می کند و وی را از میزان کتاب های فروخته شده آگاه می کند اما متاسفانه در ایران یکی از ضعف ها و ایرادهای وارد شده، نحوه ی پرداخت ها براساس میزان کتاب های تولید شده است.

وجه تمایز ایران با سایر کشورهای جهان در مرجوع شدن کتاب ها هم از جمله مواردی بود که رمضانی به آن اشاره کرد و گفت: در سایر نقاط جهان، کتاب هایی که از رده ی فروش خارج می شوند در بخش دیگری با قیمت های کمتر به حراج گذاشته می شوند یا نویسنده می تواند کتاب ها در اختیار بگیرد و هر طور می خواهد با آن رفتار کند اما این اوضاع در ایران وجود ندارد و کتاب ها پس از دوره ی اتمام فروش به ناشر مرجوع می شوند.



*** قانون حمایت از حقوق مولفان در انتظار تولدی دوباره

سید عباس حسینی نیک مدیر انتشارات مجد از دیگر سخنرانان این نشست بود . وی در ادامه ی بحث ویژگی های قرارداد خوب و حقوق مولف و ناشر اظهار داشت: در قراردادها باید در نظر داشت که چه حقوقی قابل واگذاری است و چه حقوقی غیر قابل واگذاری. به طور سنتی، منظور از حقوق مادی و مالی است اما از سال 1886 میلادی مبحث حقوق معنوی هم به قانون حقوق مولفان و مصنفان افزوده شد. به این معنا که قانونگذار در حقوق معنوی 2 حق سرپرستی و تمامیت را برای نویسنده قرار داد تا بر آثار خود حکم سرپرست داشته یعنی اسم آن را نمی توان از روی اثر حذف کرد و هم تمامیت اثر حفظ شود و فقط پدید آورنده می تواند بخشی از اثر را چاپ کرده و محتوای آن را زیاد یا کم کند.

قابل واگذاری و موقتی بودن از خصوصیات حقوق مادی است که مدیر انتشارات مجد به آن اشاره کرد و افزود: حقوق مادی اثر دارای 2 خصوصیت قابل واگذاری و موقتی بودن است که آن را از حقوق معنوی جدا ساخته و بر اساس حقوق معنوی است که پدید آورنده تا هنگامی که در قید حیات است، حقوق معنوی اثر در اختیار اوست و نمی توان با هبه، پول یا وصیت این حقوق را به دیگری واگذار کند اما بعد از گذشت پنجاه سال از فوت نویسنده، این حق به جامعه واگذار می شود.

وی افزود: اما اگر پدید آورنده اعم از مولف ، مترجم ، هنرمند و غیره اثری را در منزل یا محل کارش به سلیقه خود خلق کند ، براساس قانون حمایت از حقوق مولفان ، مصنفان و هنرمندان، ناشر اثر به مدت سی سال می تواند کتاب را چاپ کند بعد از اتمام سی سال، ناشر دیگری حق انتشار آن را دارد.

حسینی نیک در ادامه به راه های جلوگیری از خوردن برچسب ممیزی بر روی اثر اشاره کرد و افزود: اثری که می خواهد چاپ شود باید 2 شرط داشته باشد . نخست اینکه حقوق مادی و معنوی نویسنده را لحاظ کرده باشد و دومین شرط این است که ضوابط نشر کشور را رعایت کرده باشد در این صورت است که هرگز با ممیزی شدن روبه رو نخواهد شد.

این فعال عرصه نشر با بیان اینکه قرارداد های نشر مهم تر، مشکل تر و پیچیده تر از سایر قرارداد های رایج کشور هستند گفت: قانون حمایت از حقوق مولفان ، مصنفان و هنرمندان با تمام مشکلاتش تاکنون اجرا شده است اما به تازگی لایحه یی با عنوان لایحه حقوق مالکیت فکری و ادبی با حدود سی تا چهل ماده در کمیسیون مجلس شورای اسلامی مورد بررسی و تصویب قرار گرفته و در انتظار اعلام وصول مجلس به سر می برد که بر همین اساس می توان به جامعه فرهنگ و نشر تولد یک قانون نسبتا خوب را نوید داد.

*گروه پژوهش و تحلیل خبری

پژوهشم**9294**2054